„Duma i uprzedzenie” (ang. Pride and Prejudice) to jedna z najbardziej cenionych powieści autorstwa Jane Austen, wydana po raz pierwszy w 1813 roku. Historia ta od lat fascynuje czytelników i widzów swoją ponadczasową tematyką, barwnymi postaciami oraz inteligentnym komentarzem społecznym. Jane Austen ukazała życie wyższej klasy ówczesnej Anglii. Powieść została wielokrotnie adaptowana do filmu i telewizji, jednak szczególną popularność zdobyły dwa dzieła: film z 2005 roku w reżyserii Joe Wrighta oraz miniserial BBC z 1995 roku w reżyserii Simona Langtona. Obie ekranizacje ukazują nieco różne interpretacje tego samego dzieła, zachowując jednak esencję historii.
Fabuła Dumy i uprzedzenia
Akcja powieści (i obu ekranizacji) rozgrywa się w Anglii na przełomie XVIII i XIX wieku. Główną bohaterką jest Elizabeth Bennet, druga z pięciu córek państwa Bennet, żyjących w wiejskiej posiadłości Longbourn. Rodzina Bennetów nie jest zbyt zamożna, a jedyną szansą na zapewnienie córkom przyszłości jest korzystne zamążpójście, ponieważ majątek po śmierci pana Benneta przejdzie na dalszego krewnego.
Na początku powieści w sąsiedztwie Bennetów pojawia się przystojny i bogaty pan Bingley, który szybko zaprzyjaźnia się z najstarszą córką państwa Bennet – Jane. Towarzyszy mu jego przyjaciel, pan Darcy – również zamożny, ale dumny i pozornie chłodny. Pierwsze spotkanie Elizabeth i pana Darcy’ego pełne jest napięcia – Darcy z początku ignoruje ją, a ona szybko uznaje go za zarozumiałego i nieprzyjemnego.
W trakcie kolejnych spotkań podczas balu i odwiedzin poznają się lepiej i zaczynają nabierać o sobie bardziej pozytywnego zdania. W międzyczasie widzimy jak całe otoczenie, a szczególnie Pani Bennet, rozgrywa gierki i układy mające zeswatać młodych.
Wraz z rozwojem wydarzeń Elizabeth uczy się, że jej uprzedzenia wobec Darcy’ego były pochopne, a on – że jego duma i chłód mogą zostać źle odebrane i ranić innych. Historia ich związku jest pełna nieporozumień, dramatów rodzinnych, ukrytych motywów i społecznych barier, które ostatecznie zostają pokonane.
Bohaterowie filmu i powieści
Elizabeth Bennet to jedna z najbardziej uwielbianych bohaterek literatury angielskiej – inteligentna, bystra, dowcipna i niezależna. Nie boi się wyrażać własnego zdania i nie podporządkowuje się normom społecznym. Kwestionuje krzywdzące stereoty i sztywne reguły towarzyskie
Pan Fitzwilliam Darcy, z początku oschły i wyniosły, okazuje się człowiekiem wrażliwym, lojalnym i zdolnym do głębokiego uczucia. Jego ewolucja emocjonalna jest jednym z filarów fabuły „Dumy i uprzedzenia”.
Jane Bennet, najstarsza z sióstr, to uosobienie dobroci i delikatności, zakochana w panu Bingley’u – serdecznym, bogatym i wpływowym młodym mężczyźnie. Mimo przeszkód i kryzysu zaręcza się z ukochanym.
Pan i pani Bennet, rodzice sióstr, stanowią kontrast – on jest ironiczny i zmęczony życiem, ona – histeryczna i zdeterminowana, by wydać córki za mąż.
Inne znaczące postaci to podstępny i manipulujący pan Wickham, snobistyczna Lady Catherine de Bourgh, oraz Charlotte Lucas, przyjaciółka Elizabeth, która wybiera małżeństwo z rozsądku, a nie z miłości.
Obraz społeczeństwa angielskiego z przełomu XVIII i XIX wieku
„Duma i uprzedzenie” to przede wszystkim przenikliwa analiza społeczeństwa przełomu XVIII i XIX wieku. Jane Austen w swojej powieści krytykuje sztywne konwenanse, hipokryzję i rolę kobiet w społeczeństwie. Szczególną uwagę zwraca na ograniczone możliwości życiowe kobiet, których byt często zależał od małżeństwa, nie z wyboru, lecz z konieczności.
Motyw tytułowej dumy i uprzedzeń odnosi się do głównych postaci – Darcy musi przezwyciężyć swoją wyniosłość, a Elizabeth – uprzedzenia wobec niego. To właśnie te cechy początkowo ich dzielą, ale ich przezwyciężenie prowadzi do wspólnego szczęścia.
Najsłynniejsze ekranizacje Dumy i uprzedzenia
Choć powieść została kilka razy przeniesiona na duży i mały ekran, szczególnie dwie z nich zyskały uznanie widzów.
Pierwsza z nich to miniserial BBC z 1995 roku. Uznawany jest za jedną z najwierniejszych ekranizacji powieści Austen. W rolach głównych wystąpili Jennifer Ehle jako Elizabeth i Colin Firth jako pan Darcy. Ehle ukazuje bohaterkę jako kobietę inteligentną i pragnąca być niezależną. Firth zaś stworzył ikoniczną postać Darcy’ego – powściągliwego, ale pełnego wewnętrznych emocji. Jego scena wynurzania się z jeziora przeszła do historii telewizji.
Film z 2005 roku w reżyserii Joe Wright również zyskała uznanie. W roli Elizabeth wystąpiła Keira Knightley, zaś pana Darcy’ego zagrał Matthew Macfadyen. Reżyser Joe Wright stworzył film o niezwykłej estetyce wizualnej, z romantycznym, niemal baśniowym klimatem. Scenografie i kostiumy podkreślają wiejski, angielski urok tamtej epoki. Keira Knightley prezentuje energiczną, żywiołową wersję Elizabeth, a Macfadyen ukazuje bardziej introwertycznego i emocjonalnego Darcy’ego.
Serial pozwala na dokładniejsze przedstawienie wątków i postaci. Ukazuje również więcej detali społeczno-kulturowych epoki i relacji między bohaterami. Film skraca wiele wątków w porównaniu z książką, ale zachowuje jej istotę. Szczególną uwagę zwraca scena wyznania miłości na tle mgły – symboliczna, emocjonalna i zapadająca w pamięć.
„Duma i uprzedzenie” to dzieło, które nieprzerwanie zachwyca kolejne pokolenia. Niezależnie od tego, czy wybierzecie film czy serial. Ja polecam obie wersje ekranizacji. Dzięki mistrzowskiemu połączeniu romansu, krytyki społecznej i humoru, powieść Jane Austen pozostaje aktualna mimo upływu ponad 200 lat. Ekranizacje – zarówno film Joe Wrighta z 2005 roku, jak i miniserial BBC z 1995 – każda na swój sposób oddają urok tej historii. Wspólnie przypominają, że warto szukać prawdy pod powierzchnią pozorów i że miłość jest możliwa nawet w świecie pełnym konwenansów i uprzedzeń.