Za książkę „Chłopi” Reymont uzyskał Nagrodę Nobla w 1924 roku. Sam pisarz jest uznawany za jednego z najwybitniejszych,
polskich powieściopisarzy. Żył w latach 1867-1925, a więc jego twórczość jest zaliczana do nurtu Młodej Polski. W czasie swojego życia aktywnie działał społecznie i politycznie. Jego marzeniem było zostać aktorem, jednak nie odniósł na tym polu sukcesów, inaczej jednak stało się z jego działalnością literacką. Dzięki odszkodowaniu uzyskanemu z katastrofy kolejowej, zyskał niezależność finansową i mógł zająć się twórczością literacką. Oprócz „Chłopów” do jego najwybitniejszych dzieł należy „Ziemia Obiecana”.

Opracowanie lektury – najważniejsze fakty

• Powieść drukowano w latach 1902-1908 na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”. Składa się z czterech części, odpowiadających nazwom pór roku (Jesień, Zima, Wiosna, Lato).
• „Chłopi” czyli powieść realistyczna opisuje ze szczegółami życie mieszkańców wsi Lipce. Lektura ta może zostać uznana jednocześnie za epopeję (powieść wielowątkowa, elementy ludyczne, fantastyczne), powieść narodową czy społeczną.
• bohaterem zbiorowym są tytułowi chłopi, wśród których rodzi się tożsamość społeczna i narodowa.
• powieść jest szerokim obrazem chłopskiej społeczności, w której przedstawiono ich obyczajowość, religijność, kulturę oraz styl zachowań.
• głównym wątkiem powieści jest konflikt między Antkiem (synem) a Maciejem (ojcem) Boryną o ziemię oraz kobietę, czyli Jagnę.
• w powieści występuje trzech narratorów: chłop posługujący się literackim językiem z domieszką chłopskiej gwary, opowiada, wiejski gawędziarz opowiadający emocjonalnie swoje opowieści oraz młodopolski poeta – do niego należą plastyczne, liryczne opisy przyrody.

Streszczenie wydarzeń w powieści „Chłopi”

 Tom I. Jesień.

– Ksiądz spotyka na swej drodze żebrzącą Agatę, daje jej jałmużnę po czym żebraczka odchodzi. Na polu kobiety plotkują o Jagnie, która wodzi za mężczyznami oraz Dominikowej (matce Jagny), którą posądzają o czary.

– Borynom zdycha krowa, co jest obiektem rozpaczy wszystkich członków rodziny. Wójt radzi Borynie, by wziął sobie ponownie żonę i podsuwa mu Jagnę. Temu ten wybór się podoba, gdyż dziewczyna jest ładna i ma spory posag, a nie chce zostawiać dzieciom gospodarstwa.

– W sądzie rozstrzygane są spory między chłopami. Jeden jest między matką Jagny, Dominikową, a Bartkiem Kozłem o przywłaszczenie sobie świni. Następny był spór między Boryną a Jewką, która twierdziła, że wygonił ją z dzieckiem, którego był ojcem. Boryna wygrał tą sprawę.

– Opis niedzielnego nabożeństwa. Bogaci chłopi mają miejsce z przodu i nikt nie powinien zaburzać tego porządku (Kuba – parobek Boryny tak uczynił i został zrugany za to).

– Antek i Hańka narzekają na swojego ojca, który nie chce im przepisać ziemi i zostawia ich w biedzie. Kuba przepija pieniądze w karczmie i zadłuża się u Żyda Jankiela.

– Trwają przygotowania do jesieni i odbywa się jarmark, na którym chłopi sprzedają swoje plony. Na jarmarku Maciej Boryna daje Jagnie chustkę i wstążkę, choć ta się wzbrania przed prezentami.

– Kilka osób jest zaangażowanych swaty Macieja Boryny i Jagny, choć dziewczyna nie jest nimi zbyt zainteresowana i w zasadzie jej jest wszystko jedno.

– Antek i Jagna lgną ku sobie, na przekór zbliżającym się wydarzeniom. Roch opowiada o psie Pana Jezusa.

– Dominikowa zgodziła się oddać Jagnę Borynie, więc wszyscy poszli świętować do karczmy.  Wśród chłopów była duża zawiść dla gromadzenia takiego bogactwa oraz powodzenia Jagny, natomiast dzieci Boryny były złe na taki obrót spraw.

– We wsi zapanowało oburzenie, gdyż dziedzic sprzedał porębę na Wilczych Dołach, do której chłopi rościli sobie prawa. Tymczasem odbywają się Zaduszki, parobek Kuba rzucał na groby okruchy chleba, by dusze czyśćcowe nakarmić.

– Antek pokłócił się ze swoim zięciem, Kowalem, o ziemię. Ostatecznie godzą się, by wspólnie pomówić z ojcem o spadku. Dyskusja ta była jedną, wielką kłótnią, w której również Jagna została obrzucona stokiem wyzwisk.

– W domu Jagny trwają przygotowania do ślubu. Matka ubiera córkę i daje jej porady o życiu żony. Następnie odbywa się tradycyjny pochód do kościoła. Samo wesele jest huczne i bogate. Po weselu trwają przenosiny młodej żony do domu męża. W tym samym czasie Kuba leży w stajni w gorączce, gdyż borowy go postrzelił w nogę, kiedy ten próbował kłusować. Kuba tak się bał szpitala, że sam sobie odrąbał nogę (nie było to szczytem rozsądku..) i skonał podczas wesela.

Tom II. Zima.

– Dzieci Boryny mieszkają u starego Bylicy (ojca Hanki), u którego panuje bieda. Jednak unoszą się oni honorem i nie przyjmują pomocy od ojca. Sprzedają krowę, by popłacić swoje długi. Rozgoryczony Antek pije w karczmie.

– Hanka szuka pracy dla męża (Antka), by lepiej im się wiodło. Młynarzowa proponuje jej przędzenie wełny. Powiedzieli jej o tym, że Antek nadal romansuje z Jagną.

– Antek z kolei wdaje się w bójkę z Mateuszem o dobre imię Jagny. Tymczasem we wsi panowały przygotowania do Bożego Narodzenia. Jagna zakochuje się coraz bardziej w Antku i spotykają się po kryjomu za plecami jej męża.

– Brat dziedzica, pan Jacek, odwiedza dom Boryny. Wypytuje o parobka Kubę, okazuje się, że kiedyś parobek był jego towarzyszem walki. Konflikt między chłopami a dworem pogłębił się i przy porębie lasu nie zatrudniono żadnych chłopów z Lipców. Bunt zaogniał się w karczmie podczas zmówin córki Kłęby. Buntownikom miał przewodzić Antek. Do karczmy wszedł Boryna z Jagną, korzystając z nieuwagi Antek porwał ją do tańca, co skończyło się kolejną kłótnią.

– Do chaty Boryny przyszedł ksiądz z kolędą. W domu panowała ciężka atmosfera, Maciej chory, Jagna wymykała się na schadzki z Antkiem (pomagali jej Jagustyna i Witek ). Doszło do ugody między dworem a chłopami i wójt, kowal i młynarz mieli zwozić drewno.

– Boryna napotkał Hankę na drodze i zdziwił się jej przemianą. Nie była już zahukana, ale gotowa walczyć o swoje i swoją przyszłość. Palił się brog i Maciej pobiegł gasić pożar. Tymczasem Jagna i Antek udali się tam na schadzkę i zapomnieli o wszystkim. Wracali po ciemku, jednak Maciej ich zauważył, jednak oni jemu uciekli.

– Cała wieś huczała od plotek i obmyślała zemstę szczególnie na Jagnie. Maciej przyjął żonę do domu, jednak nie był dla niej miły i traktował jak służącą. Tymczasem Hanka zdobyła łaskę teścia i ten radził jej się we wszystkim.

– Tymczasem wybuchła prawdziwa walka między chłopami a dworem o rąbanie lasu. Maciej Boryna chciał walczyć o swoje (czyli o las) i zaganiał chłopów do walki, jednak przeciwko niemu byli ludzie dziedzica. W czasie walk jego syn Antek, który niemal go nie zabił.

Tom III. Wiosna.

– Chłopi z Lipiec siedzieli w kryminale za bunt przeciwko szlachcicowi. We wsi ostał się wójt, kowal, kilku starszych i parobków oraz Maciej Boryna. Tymczasem Hanka wprowadziła się z powrotem do chaty Macieja i prowadziła z Jagną cichą wojnę. Hanka dopatrywała chorego Boryny, podczas gdy Jagna najchętniej udałaby się z powrotem do matki.

– Między Kowalem a Hanką dochodzi do sprzeczek, gdyż ten chciałby pieniądze Boryny. Natomiast Hanka obiecała Maciejowi, że za pieniądze wyciągnie Antka z więzienia. Tymczasem Jagna romansowała z wójtem i próbowała z synem organisty, Jasiem się zbliżyć, ten jednak stchórzył.

– Wieś obchodzi Wielkanoc, a Hanka leży po urodzeniu syna. Dziecko ochrzczono i wydano przyjęcie. Na roli nie miał nikt robić, bo chłopi ciągle w więzieniu siedzieli. Hanka poganiała wszystkich domowników do roboty, natomiast Jagna prowadzała się z Cyganami, którzy przyjechali. Rozpoczęły się kradzieże i szukano Cyganów, jednak ich nie znaleziono. W pracy na roli mieli pomóc niektórzy mężczyźni wypuszczeni z więzienia by wszystkie pola obrabiać, Roch cieszył się że będą sobie po chrześcijańsku pomagać.

– Wieś burzy się z powodu romansu Jagny i Wójta. Hanka dostaje złe wieści, że Antka szybko nie wypuszczą z więzienia. Tymczasem Dominikowa pokłóciła się z synem Szymonem o jego przyszłe małżeństwo z Natką, natomiast Mateusz miał pocieszać Jagnę. Ludzie we wsi buntowali się, że dwór chce sprzedać ziemię Niemcom.

– Między ludźmi ze wsi prowadzonymi przez Rocha i Niemcami wynikła kłótnia i Ci mieli strzelać, jednak uniknięto konfliktu. Maciej Boryna zaczął majaczyć, wyszedł na pole siać i wtedy zmarł..

Tom IV. Lato

– Cała wieś zebrała się na pożegnanie i pogrzeb Boryny. Wszyscy żałowali Hankę i wygrażali Jagnie. W Lipcach odbywał się odpust, w czasie którego ogłoszono zrękowiny Szymona Dominikowego i Nastusi. Hanka na odpuście spotkała swojego ojca, jako dziada żebrzącego. Ten powiedział jej, że teraz mu lepiej niż u swoich dzieci, Hanka to przeżyła.

– W Oktawę po śmierci Boryny nastał czas na podział majątku. Okazało się że Grzela (najmłodszy syn, przebywający w wojsku) – utopił się na Wielkanoc. Między Hanką, Kowalem i Jagną wybuchła wielka kłótnia, Jagna powiedziała Hance, że to ją Antek kocha.

– Antek w końcu wrócił do domu. Spotkał się z Jagną i skończył ich romans ostatecznie. Szymon (wyklęty syn Dominikowej) postanowił doprowadzić ziemię do porządku, inni mu pomogli, a Jagna obiecała swoje wsparcie u matki. Jagna odganiała swoich adoratorów (Mateusza i Wójta). We wsi mieli budować szkołę rosyjską, chłopi nie chcieli jednak płacić na nią podatku.

– Jasiek wrócił z wojska i dowiedział się o romansie żony, Tereski. Wybaczył jej jednak to i ludzie byli zadowoleni. Agata żebraczka umarła zgodnie ze swoim życzeniem. Organistka zobaczyła, że Jagna dostawia się do jej syna. Dostała od niej ochrzan, jak i od swojej matki. Cała wieść zadecydowała (przeciwny był tylko Mateusz), żeby wygnać Jagnę ze wsi. Wyciągnęli ją z domu Dominikowej i wypędzili.

Autorem wpisu jest Kania Malutka