„Szatan z siódmej klasy” to jedna z najchętniej czytanych książek Kornela Makuszyńskiego. Powieść została wydana w 1937 roku a obecnie jest lekturą w VI klasie szkoły podstawowej.
Streszczenie wydarzeń w książce
1. Uczniowie mają lekcje historii z profesorem Gąsowskim. Jak co lekcję, nauczyciel wywołuje ucznia do tablicy, tym razem pada na Kaczanowskiego. Uczeń jest tak zaskoczony, że tłumaczy, że on na dziś jest nieprzygotowany. Profesor wywołuje więc kolejnego ucznia, tym razem Ostrowskiego, który również jest nieprzygotowany, dodaje jednak że gdyby został wywołany w środę, to odpowiadałby bardzo dobrze. Profesor jest załamany, że uczniowie są nieprzygotowani. Sytuację tłumaczy Adam Cisowski, który wstaje i przyznaje, że odkrył on metodę odpytywania uczniów przez nauczyciela i dziś mieli odpowiadać Napiórkowski, Stankiewicz i Wilczek. Jednak nauczyciel się pomylił w kolejce i dlatego uczniowie są nieprzygotowani.
Profesor Gąsowski zauważa, że rzeczywiście, pomylił kartki w notesie i dlatego zaskoczył chłopców. Stwierdził, że w takim razie będzie musiał zmienić trzydziestoletni system odpytywania. Adaś rzuca mu wyzwanie i twierdzi, że zgadnie, kto będzie odpytywany na następnej lekcji. Na następnej lekcji nauczyciel wszedł pewien, że Adaś nie zgadnie, na kogo przyjdzie kolej. Jednak pomylił się i chłopak wypisał na kartce te same nazwiska co nauczyciel. Wytłumaczył swój traf tym, że profesor będzie chciał go przechytrzyć i dlatego nie zmieni swojej dotychczasowej metody.
3. Następnego dnia w klasie wybuchła sprzeczka między Jasińskim a Żelskim, jak się okazało powodem było zaginione pióro. Jasiński oskarżał Żelskiego, że ukradł mu pióro. Adaś wracając do domu z Burskim zauważył, że ten jest milczy całą drogę. Po piśmie w jego zeszycie domyślił się, że to on zabrał pióro i kazał mu oddać, obiecując jednocześnie, że nikt się o tym nie dowie. Podstawił nauczycielowi owe pióro, które leżało przy tablicy na miejscu kredy. Nauczyciel matematyki z rozpędu wziął pióro a Jasiński pobiegł za nim, by odzyskać swoje pióro.
4. Dwóch szóstoklasistów poprosiło Adasia o rozwiązanie zagadki zaginionych pieniędzy. Powiedzieli, że w kasie założonej przez nich spółdzielni zabrakło stu złotych i nie wierzą, że opiekujący się nimi kolega je ukradł. Adaś obejrzał księgi rachunkowe i zauważył, że przyklejona nitka pojawiła się przy kwocie 26 i została potraktowana jako jedynka. Tak więc sprawa się wyjaśniła, rozsławiając spryt Adasia również wśród nauczycieli.
5. Do domu Adasia przychodzi profesor Gąsowski i prosi go o pomoc w rozwiązaniu rodzinnej tajemnicy. Adaś jest do tego sceptycznie nastawiony jednak przychodząc do domu profesora i zastając jego uroczą bratanicę godzi się zrezygnować z wakacji i udać się z nimi na wieś. Wanda, czyli bratanica profesora Gąsowskiego, opowiada o pewnym Francuzie, który zjawił się u nich około pół roku temu i chciał obejrzeć dom. Szczególnie upodobał sobie zwyczajne drzwi, a potem został przyłapany na tym, że zeskrobywał z nich farbę. Brat profesora Gąsowskiego wkrótce potem otrzymał propozycję korzystnej sprzedaży majątku, jednak odmówił. Po pewnym czasie ktoś włamał się do dworu i starał się wynieść kolejne drzwi, jednak został złapany przez stróża.
6. Adaś wraz z profesorem Gąsowskim i Wandą zjawiają się w dworze we wsi Bejgoły. Pierwszego wieczora oglądał dom i okoliczny park, w którym zastał nieznajomego mężczyznę. Postanowił się do niego zakraść, jednak ten był szybszy i uderzył go w głowę tak mocno, że na kilka godzin stracił przytomność. Adaś stwierdził, że w dworze może być coś cennego, a żeby odkryć co to jest, należy prześledzić historię posiadłości.
7. Adaś z profesorem i Wandą przeszukiwali strych, na którym znaleźli dokumenty i księgi. Wyczytał, że po klęsce Napoleona w Rosji w 1813, do dworku przybyło dwóch rannych Francuzów. Pradziad profesora Gąsowskiego zaopiekował się nimi i umieścił go w domu ogrodnika. Kamil de Berier był starszym oficerem i jego stan zdrowia był krytyczny, po śmierci pani Gąsowskiej został położony w bawialni. Ksiądz Koszyczek, który mieszkał w dworze, zauważył że żołnierz co noc opuszcza pokój. Ksiądz nie wiedział w jakim celu to robił, jednak zauważył, że jego podróżna torba zniknęła. Młodszy z mężczyzn wyruszył w drogę z listem do brata Kamila de Berier. Starszy oficer zmarł, przedtem prosząc pana Gąsowskiego, gdy jego brat przybędzie, mógł zanocować w domu ogrodnika. Adaś już wiedział, że to w domu ogrodnika znajduje się rozwiązanie zagadki, jednak gdy przybyli, to drzwi wejściowe zniknęły.
8. Do dworku przybywa wędrowny malarz, który wydaje się Adasiowi podejrzany. Pan domu godzi się go przenocować. Podczas kolacji Gąsowski zaczyna opowiadać o dziwnych kradzieżach, Adaś powstrzymuje go jednak tym, że krzyczy, że widzi pożar. Potem tłumaczy, że należy przetestować malarza, nim będzie się go wprowadzało w wydarzenia ostatnich dni. Adaś nie pomylił się co do niego i następnego dnia zniknął i malarz i rękopis księdza Koszyczka.
9. Adaś rusza w okolicę, by dowiedzieć się czegoś więcej o fałszywych malarzach i innych dziwnych osobnikach. Nocuje u leśnika i zostaje zaproszony na obiad do państwa Niemczewskich w dworku Wiliszki. Tam dowiaduje się, że jakiś mężczyzna z Żywotówki poprosił o przetłumaczenie listu po francusku. Adaś sam zajął się tłumaczeniem i tak list Kamila de Berier znalazł się w jego dłoniach. Oficer prosił swego brata, by przybył do dworku. Dalsza część książki została zapisana szyfrem, czyli wersami z „Boskiej Komedii” Dantego. Zgodnie z przewidywaniami Adasia, po list przyszedł fałszywy malarz.
10. Adaś śledził malarza i doszedł do kryjówki złodziei. Dowiedział się również, że nie rozszyfrowali oni jeszcze listu. Chłopak jednak nie zachował ostrożności i został schwytany przez złodziei. Adasia zmusili do napisania listu do profesora Gąsowskiego i wrzucili go do piwnicy. Tam napotkał Francuza, który kilka miesięcy temu odwiedził dworek. Ten opowiedział chłopcu, że list znalazł w książce kupionej w antykwariacie. Poszukiwał skarbu i wynajął do pomocy dwóch opryszków, którzy go oszukali i odebrali list.
11. Złodzieje zostawili Adasia i Francuza w piwnicy, uwięzieni jednak nawoływali pomocy, aż grupa harcerzy ich znalazła i uwolniła. Adaś spotkał swojego kolegę Staszka Burskiego, Francuza zanieśli do łodzi a sami z domu wzięli pamiętnik księdza Koszyczka i dokumenty cudzoziemca. Podczas przeprawy, łódź zaczęła tonąć i chłopcy musieli dopłynąć do brzegu, Francuz pomógł jednemu chłopcu, który nie umiał pływać.
12. Chorego i osłabionego cudzoziemca postanowiono przenieść na plebanię do księdza Kazuro. Ten opowiedział Adasiowi historię z powstania w 1863 roku, kiedy rannego w walkach księdza przeniesiono z majątku Gąsowskich do plebanii na drzwiach, które zdjęto z zawiasów w domu ogrodnika. Adaś znalazł te drzwi, na których była zapisana wskazówka od francuskiego oficera: „W wielkim domu znajdziesz dwie malowane brody. Nie patrz poza siebie. Patrz przed siebie i czytaj w brodzie!”
13. Gąsowcy odczytali list, który napisał Adaś pod okiem opryszków. Zauważyli, że chłopak zaszyfrował informację i przekazał im, by strzegli domu. Do dworu przybywają harcerze, którzy zapowiadają, że Adaś niedługo przybędzie. Następnego dnia Adam zjawia się w dworku i oznajmia, że wie gdzie został ukryty skarb. Poszukiwania rozpoczną po zmroku.
14. Adaś postępował według wskazówek i pokazał miejsce, w którym mogą zacząć kopać. Kiedy odkopali żelazną skrzynię, jeden ze złodziei wyłonił się zza drzew i grożąc pistoletem, odebrał skarb. Kiedy opryszkowie odjechali, Adaś uspokoił wszystkich, że była to zasadzka na złodziei. Skrzynię tą zakopali poprzedniego dnia ze Staszkiem. Po kilku dniach goście w dworku dowiedzieli się, że złodziei aresztowano.
15. Adaś rozwiązał zagadkę i znalazł tobołek oficera w dziupli dębu. Po rozwinięciu torby znaleziono w nim diamenty i rubiny.
Bohaterowie lektury
– Adaś Cisowski, czyli tytułowy „szatan z siódmej klasy” – siedemnastolatek, który słusznie ma opinię najbystrzejszego chłopaka w całej szkole. Adam pochodzi z dobrej rodziny, jego ojciec jest lekarzem a matka opiekuje się jego rozbieganym rodzeństwem. Adama cechuje spokój i rozwaga, dzięki którym potrafi rozwiązać każdą zagadkę. Jest bardzo lubiany także dlatego, że zawsze można liczyć na jego pomoc i dobrą radę. Z tego powodu z prośbą zwracają się do niego zarówno uczniowie, jak i nauczyciele. Adaś jest też bardzo kochliwy, dla kilku dziewczyn tracił i odzyskiwał głowę, a jego kolejną miłością jest Wanda Gąsowska.
– Profesor Paweł Gąsowski – profesor historii w szkole. Jest to starszy mężczyzna, który jest lubianym i nieco roztargnionym nauczycielem. Nauczyciel bardzo emocjonalnie podchodzi do postaci historycznych, a szczególnym podziwem darzył Napoleona Bonaparte i chłopcy często to wykorzystywali podczas odpowiedzi, podczas których rozpływali się nad Napoleonem i wtedy profesor sam odpowiadał na zadane przez siebie pytanie. Profesor Gąsowski uważany jest za człowieka bardzo zacnego, pozytywnego i wyrozumiałego. Adasia Cisowskiego ceni za intelekt i logiczne myślenie, jednocześnie obawia się skierowania jego zdolności w złą stronę, tak jak na przykład odkrycia jego metody odpytywania uczniów.
– Wanda Gąsowska – córka Iwa i Ewy Gąsowskich. Bardzo ładna dziewczyna, która jest nieco kokieteryjna, ale równocześnie odważna i silna. Adaś oczarowuje ją inteligencją i dziewczyna ufa, że chłopak rozwiąże rodzinną zagadkę.
– Iwo Gąsowski – ojciec Wandy i młodszy brat profesora Gąsowskiego. Z zamiłowania jest matematykiem i całe dnie spędza na próbie rozwiązania pewnej matematycznej tezy. Przez to też dwór Gąsowskich popada w ruinę. Jest to człowiek nieco chaotyczny, roztargniony i z lekką przesadą uważa się za geniusza matematycznego. Mimo tych cech, budzi sympatię czytelników i w końcu też ma czynny udział w rozwiązaniu zagadki.