Powieść została przetłumaczona na 43 języki i do dziś jest najsłynniejszym, węgierskim utworem z działu literatury młodzieżowej. W Polsce ukazała się w 1913 (przetłumaczona z niemieckiego przekładu przez Janinę Mortkowiczową), natomiast w 1989 ukazało się tłumaczenie Tadeusza Olszańskiego.
Bohaterowie książki „Chłopcy z Placu Broni”
– Erno Nemeczek – był najmłodszym z chłopców i jednym z najsłabszych fizycznie. Przez to miał najniższą rangę wojskową (był szeregowcem) w grupie. Choć był posłuszny, to miał żal że nie awansował na wyższe stanowisko. W lekturze chłopiec kilkakrotnie dowodzi swej odwagi i lojalności, dzięki czemu zdobywa szacunek rywali i swoich kolegów.
– Janosz Boka – ma 14 lat i jest przywódcą chłopców. Wszystkimi chłopcami dowodzi z rozwagą oraz potrafi rozwiązywać konflikty. Janosz był lubiany i podziwiany przez wszystkich, którzy uważali go za rozsądnego, odważnego oraz sprawiedliwego. Miał dobre stosunki ze wszystkimi chłopcami, dzięki czemu cieszył się autorytetem i podziwem wśród nich.
– Deżo Gereb – rywalizował z Janoszem o przywództwo w grupie. Jednocześnie zazdrościł mu autorytetu i chciał wygrać wybory na przewodniczącego grupy, co stało się przyczyną jego zdrady. Deżo jest chłopakiem porywczym, zuchwałym a jednocześnie odważnym. Postępuje źle wobec swoich kolegów, jednak ostatecznie dobre cechy w nim zwyciężają i odpokutowuje swoje winy.
– Feri Acz – to przywódca czerwonych koszul, który był postawnym i budzącym postrach chłopakiem. Choć jest przeciwnikiem chłopców z Placu Broni, to posiada także pozytywne cechy, takie jak uczciwość i odwaga. Z jednej strony jest skłonny do walki, ale z drugiej wykazuje wrażliwość na krzywdę innych.
Streszczenie wydarzeń w lekturze „Chłopcy z Placu Broni”
– W szkole chłopcy przekazywali sobie wiadomość o zbiórce, na której miał zostać wybrany przewodniczący. Po drodze Janosz, Deżo oraz Czenakosz spotkali Nemeczka, który opowiedział im, że bracia Pastorowie zabrali mu wszystkie kulki do zabawy. Chłopcy zareagowali na to oburzeniem.
– Nemeczek zjawił się pół godziny przed spotkaniem i zobaczył jak Feri Acz próbuje wyrwać ich chorągiewkę. Nemeczek uciekł stamtąd i opowiedział innym chłopcom o tym. W tajnym głosowaniu wybrano Janosza na przywódcę, który powiedział, że zachowanie Feri Acza oznacza wojnę.
– Janosz Boka miał plan, by w Ogrodzie Botanicznym zostawić kartkę z napisem „Tu byli chłopcy z Placu Broni”, co zdenerwuje przeciwników. Nemeczek i Czonakosz zgłosili się na ochotnika. Cała trójka udała się wieczorem do Ogrodu i ukryci w zaroślach zobaczyli, jak Deżo Gereb ich zdradza i mówi czerwonym koszulom, że ułatwi im przejęcie placu.
– W szkole profesor Rac nakazuje rozwiązanie Związku Kitowców, w którym był Nemeczek. Podczas zebrania na placu, Nemeczek zauważa, jak Deżo próbuje przekupić stróża do tego, by przepędził chłopców z Placu Broni.
– Tymczasem czerwone koszule zauważyły, że z ich zbrojowni zniknęła skradziona z Placu Broni chorągiewka. Podczas zebrania ujawnił się Nemeczek, który oskarżył Gereba o zdradę i potwierdził swoją lojalność kolegom. Za karę został wykąpany w stawie przez braci Pastorów. Chłopcy z czerwonych koszul nie chciały mieć z Gerebem nic wspólnego za jego zdradę i próbę przekupienia stróża. Feri Acz zaznaczył, że zdobędą plac w uczciwej walce.
– Dzięki wiadomościom przekazanym przez Nemeczka chłopcy przygotowywali się do walki. Sam Nemeczek został awansowany na adiutanta. Podczas przygotowań przybył Gereb, który prosił o przebaczenie i przyjęcie go w szeregi chłopców. Janosz nie zgodził się na to i przyznał ojcu Gereba, że ten ich zdradził. Tymczasem Nemeczek był coraz bardziej przeziębiony.
– Przed walką Deżo Gereb w liście po raz kolejny prosił o przebaczenie, tym razem chłopcy się zgodzili. Następnego dnia rozegrała się walka między czerwonymi koszulami i chłopcami. Chłopcy zdołali pojmać jeńców z czerwonych koszul w budce stróża. Jednak przyszło im walczyć z kolejną grupą chłopców, którymi dowodził Feri Acz.
– Siły chłopców słabły, aż Feri już miał podbiec uwolnić jeńców, kiedy Nemeczek zastąpił mu drogę i powalił na ziemi, po czym zemdlał. Dzięki temu chłopcy z Placu Broni zwyciężyli.
– Czerwone koszule opuściły plac, Nemeczek zyskał awans na kapitana, również Deżo Gereb wykazał się odwagą i został zrehabilitowany na stopień porucznika. Nemeczek jednak czuł się bardzo źle, Janosz przeczuwał że chłopiec umiera i się rozpłakał.
– Związek Kitowców przywrócił dobre imię Nemeczkowi oraz przysłał list z przeprosinami. W tym czasie Janosz czuwał przy chorym koledze, który miał wysoką gorączkę. Matka Nemeczka zauważyła, że jej syn nie oddycha.
– Janosz udał się na Plac Broni, spotkał na nim Barabasza i Kolnaya, którzy kłócili się o przywództwo w Związku Kitowców. Janosz powiedział im o Nemeczku, Ci natomiast nie zareagowali szczególnie na tą wiadomość i odeszli rozmawiając o lekcjach. W budce stróża Janosz dowiedział się, że za kilka dni na Placu Broni rozpocznie się budowa kamienicy.
Autorem wpisu jest Kania Malutka