Anonimowy utwór „Legenda o świętym Aleksym” jest wierszowanym i prawdopodobnie niekompletnym przekładem łacińskiego utworu. Najstarszy zachowany tekst jest z 1454 roku. Święty Aleksy był wędrownym, który podróżował po Syrii i Indiach. Postać świętego spopularyzował św. Wojciech, który napisał w X wieku „Homilię o św. Aleksym”. Opowiada on o ascecie, który rezygnuje z dobrobytu materialnego i uciech ziemskich. Święty Aleksy był uosobieniem postawy moralnej, która obejmowała wyrzeczenie się ziemskich radości oraz cierpienie na pokaz. Aleksy umiera w ciszy, z dala od rodziny, dokonując wcześniej cudów. Cuda dokonywane przez Aleksego oraz jego postawa życiowa świadczą o jego świętości.
Krótkie streszczenie utworu
Utwór rozpoczyna się apostrofą autora do Mesjasza, który prosi go o rozum i oczyszczenie z grzechów, by mógł on opowiedzieć dzieje świętego. Następnie opisuje on dwór rodziców Aleksego w Rzymie – Eufamijana i Aglijas. Choć byli oni niezwykle bogaci, to troszczyli się o sieroty oraz potrzebujących. Aleksy rodzi się z niepłodnej kobiety, co zbliża go do świętych i daje jeden z dowodów jego świętości. Młody Aleksy w wieku dwudziestu czterech lat poślubił córkę cesarza, księżniczkę Famijanę. Otrzymał on błogosławieństwo papieża Innocentego i cesarza, jednak w noc poślubną Aleksy zdecydował wieść życie w czystości i oddaje pierścień żonie. Księżniczka wypełnia prośbę od Boga, czyli troszczy się o biednych i potrzebujących.
Aleksy odchodzi na tułaczkę, zabierając złoto, które zebrał na weselu. Kiedy przybył do swojego celu, zaczął rozdawać swoje bogactwo ubogim. Tam też zaczął dokonywać cudów. Jeden z nich mówi o tym, jak Matka Boska nakazała kościelnemu słudze wpuścić Aleksego do kościoła, by ten mógł się pomodlić. Wieść o jego cudownej mocy zaczęła szybko się rozchodzić, jednak Aleksy nie był z niej zadowolony. Wyjechał więc do Syrii, a potem do Rzymu. Staje się on patronem pielgrzymów, którzy podobnie jak on uciekają przed ziemskimi rozkoszami i kierują się w stronę wyższych wartości. Schronił się na dworze ojca, jednak nie przyznawał się do swojej tożsamości. Przeżył szesnaście lat jako biedak, z którego szydzono i wylewano na niego pomyje.
Święty Aleksy przed śmiercią zaczął opisywać swoje czyny. Kiedy umarł, w Rzymie zaczęły same bić dzwony. Cesarz i papież wybrali się na miejsce śmierci Aleksego, które wskazało im dziecko. W zaciśniętej ręce zmarłego znaleziono list, który mogła wytłumaczyć jego żona. Dzięki temu oraz uzdrowieniu na ciele świętego, ludzie poznali jego świętość.
