Pełny tytuł dramatu brzmi „Szewcy. Naukowa sztuka ze śpiewkami w trzech aktach”. Jest to groteskowy utwór Witkiewicza, który został wydany w 1948 roku. Po raz pierwszy utwór został wystawiony w Sopocie w 1957 roku. Dramat opowiada o przyszłym, zmodernizowanym społeczeństwie, która okazała się ona katastrofalna dla ludzi. W dziele tym Witkiewicz opisał mechanizację społeczeństwa, która ostatecznie doprowadziła do upadku cywilizacji. Witkiewicz w „Szewcach” za pomocą absurdu i groteski krytykuje kapitalizm, komunizm, modernizm i przede wszystkim rewolucję.
W utworze poznajemy tytułowych szewców, którzy czują się wykorzystywani przez Roberta Scurvy. On z obawy przed buntem, z Dziarskimi Chłopcami przeprowadza zamach stanu i zdobywa władzę. Szewcy za lenistwo i bezczynność zostają skazani na więzienie, jednak uwalniają się i przedostają się do warsztatu, gdzie z zapałem pracują. Dzięki temu zyskują oni swój absolut i mogą stanąć na czele zmian społecznych. Potem wybucha rewolucja i teraz to szewcy przejmują władzę. Pozbywają się ciemiężycieli oraz swojego przywódcy, Sajetana. Jednak oni również wkrótce potem zostają ofiarą rewolucji, tym razem technokratycznej i biurokratycznej, której przewodzą Towarzysz X, Towarzysz Abramowski i Hiper-Robociarz.
Streszczenie dramatu „Szewcy”
1. W warsztacie szewskim Sajetan Tempe, majster szewski, rozmawia z Czeladnikami. Mówi on o tym, że nie wierzy on w rewolucję. Są oni najniższą warstwą społeczną i tym samym są jedynie nawozem dla królów i inteligencji. Według niego rządzący próżnują i ich wykorzystują, dlatego trzeba się na nich zemścić.
2. W warsztacie pojawia się Robert Scurvy, który mówi im o wyzwoleniu poprzez pracę i o tym, że zawsze będzie podział na wyższych urzędników i niższych pracowników. Różnice w standardach życia uzasadnia w różnym zaangażowaniu umysłu w wykonywaną pracę. Jednocześnie Czeladnik wypomina mu jego nieodwzajemnioną miłość do Księżnej.
3. Księżna dołącza do zebranych i rozdaje im żółte kwiatki. Oznajmia ona Robertowi Scurvy, że jest on godny wykonać dla niej buty. Jednocześnie Księżna droczy się z nim a inni Czeladnicy śmieją się z niego.
4. Szewcy rozprawiają o różnicach społecznych, Scurvy chce stanąć na ich czele, jednak Szewcy odpowiadają, że nie potrzebują oni inteligentów.
5. Scurvy przemawia i mówi że czuje związek z wszechstworzeniem, Księżna jest tym zachwycona i pragnie mu się oddać. Jednak Czeladnik stwierdza, że wszystko jest absurdem. Księżna odpowiada mu, że żarliwa wiara jest antidotum, za co Sajetan ją uderza.
6. Scurvy gardzi przemocą i metodami szewców, według niego trzeba zreformować kapitalizm, ale zachować inicjatywę prywatną. Księżna odpowiada, że nudzi ją to i zwraca się do szewców, że różnice społeczne są bezsensowne i ona czuje do nich bliskość. Na to szewcy chcą zgładzić Księżną, jednak wtedy pojawia się Scurvy, który wszystkich aresztuje.
7. Scurvy zostaje ministrem sprawiedliwości i wielości rzeczywistości. Tymczasem w więzieniu Sajetan domaga się pracy i docenia jej urok,. Scurvy na swoim nowym stanowisku cierpi, gdyż zatracił swoją tożsamość i wyzywa na liberalizm, który dla niego jest kłamstwem.
8. Szewcy błagają prokuratora o litość, jednak dla Roberta Scurvy utrzymanie szewców w nędzy jest celowe. Jednocześnie Scurvy zazdrości szewcom, że mogą mówić co chcą. Księżna mówi mu, że chce by on został uwięziony przez szewców i wtedy odda się Sajetanowi. Scurvy ma wszystkiego dość, mówi o tym jak jego mózg jest wykończony, wtedy Księżna oddaje mu się.
9. Szewcy uwalniają się z więzienia i pędzą do warsztatu, gdzie szaleńczo pracują. Sama praca stała się dla nich absolutem i jedynym pragnieniem. Scurvy uważa, że dzięki temu narodziła się nowa metafizyka, Księżna jest zachwycona pracą szewców. Do więzienia wpadają Pachołki Gnębona Puczymordy, jednak szewcy ich pokonują.
10. Szewcy przejęli władzę, jednak ich przywódca, Sajetan nie jest szczęśliwy i władza doprowadza go do obłędu. Również wśród innych szewców pojawiają się głosy, że ulegli oni złudzeniu. Szewcy uwięzili prokuratora i przywiązali go do drzewa jak psa. Księżna karmi go tabletkami wzbudzającymi pożądanie i tym sposobem Scurvy ma umrzeć z niewyżycia seksualnego.
11. Dla czeladników Sajetan kompromituje rewolucję i chcą go zabić. Jednak wtedy zjawiają się chłopi, którzy pchają przed sobą chochoła a za nimi idzie Dziwka wiejska. Księżna i Czeladnicy gardzą nimi i uważają za wiejskich chamów. Ostatecznie szewcy wypędzają chłopów i zabijają Sajetana.
12. Do szewców przybiega lokaj Księżnej i mówi, że nadchodzi straszny Hiper-Robociarz z bombą w ręku. Scurvy jest przerażony i zaczyna rozumieć swoje ofiary, które skazywał na śmierć. Wtedy pojawiają się Dziarscy Chłopcy i ich przywódca, Puczymorda. Scurvy próbuje się z nimi dogadać i mówi, że może zastąpić szewców w drabinie społecznej. Jednak Hiper-Robociarz się na to nie zgadza i wskazuje go, jako przykład zepsucia.
13. W nowym społeczeństwie panuje chaos, Scurvy nie może uszyć butów, martwy Sajetan wygłasza dziwne monologi, Puczymorda wzrusza się tym, że jego życie jest nieszczęśliwe. Tymczasem Czeladnicy się nudzą a Księżna domaga się wyniesienia na piedestał. Wtedy Czeladnicy i Puczymorda pełzną w jej kierunku, Scurvy skamle a z chochoła spada słomiany strój i okazuje się on być zwykłym Bubkiem.
14. Scurvy w końcu umiera, Księżna jest podniecona jego śmiercią i chce się oddać komukolwiek. Wtedy wchodzi Towarzysz X i Abramowski, którzy rozmawiają o upaństwowieniu przemysłu rolnego. Hiper-Robociarz na ich polecenia zarzuca na klatkę Księżnej czerwoną płachtą, która jako rozrywka ma być dostarczona do ich gabinetu.
