Baśń Marii Konopnickiej „O krasnoludkach i sierotce Marysi” jest opowieścią o krasnoludkach, które pomagają ludziom. W lekturze śledzimy ich losy i przygody. Maria Konopnicka słynęła z nowel oraz utworów patriotycznych, mocno angażowała się w życie społeczne i polityczne. Nie była obojętna na los dzieci, dlatego w jej twórczości nie brakuje utworów dla najmłodszych czytelników. 

Najważniejsze fakty o lekturze „O krasnoludkach i o sierotce Marysi”

– Lektura została wydana po raz pierwszy w 1896 roku.

– Utwór pisany jest prozą poetycką z wierszowanymi fragmentami.

– W utworze następuje zderzenie świata mityczno-baśniowego oraz realnego, przez co zdarzenia oraz postaci fantastyczne i realne przeplatają się ze sobą.

– W baśni jest kilka równoległych wątków, są to: pobyt krasnoludków w świecie ludzi, dzieje sierotki Marysi oraz przygody Koszałka-Opałka.

– Na podstawie baśni „O krasnoludkach i sierotce Marysi” został stworzony film w 1960 roku pod tytułem „Marysia i krasnoludki”, baśń muzyczna oraz utwór ten był wielokrotnie wystawiany jako sztuka teatralna.

– Utwór powstał z namowy Michała Arcta, właściciela księgarni w Warszawie. Przywiózł on z zagranicy obrazki, do których Konopnicka miałaby napisać książkę. Na ilustracjach były krasnoludki, tak więc stali się oni głównymi bohaterami książki.

 – W utworze jest pokazany motyw sieroctwa oraz pracy. Konopnicka zawarła w utworze tezę, że dzięki wytrwałości i ciężkiej pracy można  odmienić swój los.

Streszczenie wydarzeń w lekturze

1. Zima krasnoludków w Kryształowej Grocie

Oczekiwanie na wiosnę bardzo się dłużyło krasnoludkom, gdyż w Kryształowej Grocie było bardzo zimno. Co pewien czas król krasnoludków, Błystek, wysyłam posłańca, by sprawdzał, czy nie ma oznak wiosny. W końcu pojawiły się pierwsze oznaki wiosny, lód i śnieg zaczął topnieć i krasnoludki cieszyły się, że jest coraz cieplej.

2. Koszałek-Opałek wyrusza, by szukać oznak wiosny i dociera do wioski

Król wezwał nadwornego kronikarza Koszałka-Opałka i dał mu zadanie, by wyruszył na zewnątrz groty i opisał wiosnę. Krasnal wędrował, aż doszedł do wioski. Jej mieszkańcy mieli zmartwienie, gdyż lis ciągle podkradał kury z kurnika i nikt nie wiedział, jak to ukrócić. Pastuszkowie zaprosili Koszałka-Opałka do ogniska, tam opowiadał on dzieciom historię krasnoludków. Opowiadał, jak kiedyś krasnoludki były nazywane skrzatami i pomagały w gospodarstwach. Po tym, jak Polska przyjęła chrzest, zastąpiły je anioły. Skrzaty uciekły od ludzi, gdyż bały się dźwięków bijących dzwonów. W ten sposób zamieszkały w jaskiniach i ukrywały się przed ludźmi.

3. Koszałek-Opałek wpada do lisiej nory

W drodze powrotnej krasnal wpadł do nory lisa Sadełka. Krasnoludek narobił hałasu i zamieszania i początkowo lis się przestraszył. Po chwili zauważył, że to tylko krasnoludek, zaintrygowało go pióro do pisania. Koszałek powiedział mu, że jest one z piór gęsi pilnowanych przez Marysię. Lis stwierdził, że stadko może być smakowitym kąskiem i postanowił na nie napaść.

Koszałek wydostał się z nory i dalej chodził po lesie w poszukiwaniu wiosny. Choć przyroda kwitnęła i wszędzie mnóstwo było oznak wiosny, Koszałek-Opałek nie potrafił jej dostrzec.

4. Krasnoludek Podziomek wychodzi na ziemię

Wyprawa Koszałka-Opałka przedłużała się, a krasnoludki w Kryształowej Grocie cierpiały głód. Król Błystek postanowił więc wysłać kolejnego krasnala na poszukiwania wiosny. Podziomek wyszedł na powierzchnię i zauważył na łące bociany. Ptaki wzięły go na swój grzbiet i krasnal mógł oglądać ziemię z powietrza. Bociany doleciały do domu Janka, chłopca którego matka biła i nie karmiła. Podziomek chciał stamtąd uciec  jednak gospodyni go zobaczyła i wypędziła. W czasie wędrówki został on uwięziony przez  Cygana.

5. Koszałek-Opałek i Podziomek uwięzieni przez Cygana

W więzieniu Koszałek-Opałek i Podziomek spotkali się, gdyż jak wcześniej się okazało, Cygan schwytał również krasnoluda kronikarza. W niewoli krasnale musiały uczyć się skomplikowanych sztuczek, gdyż Cygan chciał je wystawiać na jarmarku i w ten sposób na nich zarobić. Kiedy jednak tak się stało, Cygan został zdemaskowany jako złodziej. Mieszkańcy miasteczka wypędzili grupę Cyganów i w ten sposób krasnoludki odzyskały wolność.

Jednak po pewnym czasie Cygan znowu schwytał krasnale. Teraz jednak krasnoludki użyły magicznych zaklęć, dzięki czemu Cygan był im posłuszny i zaniósł je do Kryształowej Groty.

6. Wiosna w końcu dostrzeżona

Koszałek-Opałek i Podziomek w końcu stwierdzają, że wiosna nadeszła i krasnoludki mogą wyjść z Kryształowej Groty. Krasnoludki całą gromadą na ziemię i udały się w wozie Skrobka do jego gospodarstwa, by mu pomagać. Koszałek-Opałek wraz z Podziomkiem opuszczają resztę w Głodowej Wólce.

7. Kłopoty Marysi i wsparcie królowej Tatry

W Głodowej Wólce mieszkała Marysia, która pracowała pasąc gąski. Dziewczyna została wypędzona z domu po śmierci matki i teraz była biedną sierotą zdaną na łaskę innych. Krasnoludki zastały Marysię smutną, gdyż lisowi Sadełce udało się porwać gąski. Dziewczyna bała się gniewu pracodawczyni. Krasnoludki postanowiły jej pomóc i wyruszyły do królowej Tatry z prośbą o pomoc. Dobra królowa podarowała Marysi nowe gąski. Szczęśliwa Marysia z krasnoludkami wrócili do wsi z nowymi gąskami.

8. Nowa praca Marysi

Gospodyni mimo otrzymania nowych gęsi i tak była zła i przegoniła dziewczynę. W ten sposób Marysia straciła pracę. Koszałek-Opałek i Podziomek zwrócili się do Skrobka. Ten pomógł dziewczynie i przygarnął ją. Marysia odtąd pomagała Skrobkowi w gospodarstwie i opiece nad synami, a ten traktował ją jak własną córkę.

9. Krasnoludki pomagają Skrobkowi

Skrobek jednak też miał problem, gdyż ktoś podkradał mu ziarno. Krasnoludki podczas zbierania ziarna dla gospodarza złapały szczura Wiechtka na podkradaniu ziaren. Szczur wyjaśnił im, że robi to jedynie dla swoich dzieci, które są głodne. Krol Błystek postanowił, że krasnoludki będą opiekować się małymi szczurkami.

10. Jesień i przygotowania krasnoludków do zimy

 Czas upływał i pokazywały się pierwsze oznaki jesieni. Liście zaczęły opadać z drzew, więc krasnoludki musiały robić zapasy i odpowiednio przygotować Kryształową Grotę do zimy. Koszałek-Opałek nie wrócił jednak z innymi krasnoludkami pod ziemię, postanowił że zamiast pisaniem kroniki, zajmie się opowiadaniem dzieciom bajki o sierotce Marysi i krasnoludkach.