Powieść „Cudzoziemka” Marii Kuncewiczowej w wydaniu książkowym ukazała się po raz pierwszy w 1936 roku, natomiast rok wcześniej wydawana była w odcinkach w Kurierze Porannym. Powieść tą uznaje się za jedną z najwybitniejszych powieści psychologicznych, na które składają się wspomnienia, dygresje i retrospekcje głównej bohaterki, Róży Żabczyńskiej. Jest ona córką polskiego emigranta, która wychowywała się w Rosji i w wieku 16 lat wraca do Polski. Dziewczyna ma poczucie obcości i osamotnienia, zarówno wobec najbliższych osób, jak i grup etnicznych. Jednocześnie nie może zrealizować się w swojej karierze artystycznej, co rzutuje na jej stosunki z innymi.
Krótkie streszczenie powieści „Cudzoziemka”
1. Róża Żabczyńska chciała odwiedzić córkę Martę, jednak nie zastała jej w domu. Wspominała swoją młodość, kiedy to zakochała się w Michale Bądskim, synu nauczyciela gry na skrzypcach. Niestety ich związek trwał krótko, gdyż Michał musiał wyjechać w głąb Rosji, gdzie przyjęto go na posadę inżyniera powiatowego. Wkrótce potem ożenił się z moskiewską kursistką i tak ich drogi się rozeszły.
2. Róża zamieszkała w Warszawie u ciotki Luizy. Przez cały czas rodzice odradzali jej związek z Michałem i doradzali, by wyszła bogato za mąż. Róża wyszła za Adama, który był nauczycielem. Wkrótce potem przenieśli się do Saratowa, gdzie jej mąż dostał pracę w gimnazjum. Róża była jednak nieprzystępna dla męża, ale mimo to urodziła w szybkim czasie dwójkę synów.
3. Róża w młodości uwielbiała śpiewać, jednak ciotka zniszczyła jej marzenia i zmuszała do gry na skrzypcach. Kobieta miała żal do ciotki również za to, że ciotka Luiza zabrała ją z Tagangrodu, gdzie miała swoje życie i przyjaciół. Kobieta nadała Róży imię Eveline, gdyż w Warszawie spotkały się z tym, że Róża uznawana jest za imię żydowskie.
4. W mieszkaniu Marty pojawił się mąż Róży, Adam, który obecnie mieszkał z panią Kwiatkowską. Ze swoją żoną żył osobno, choć miał wcześniej nadzieję, że wszystko się między nimi ułoży. Róża jednak wprost mu powiedziała, że jej jedyną i prawdziwą miłością był Michał.
5. Róża cały czas miała pretensje do męża o to, że nie zrobił nic, by uratować ich syna Kazia. Małżeństwo pokłóciło się w domu Marty i Róża kazała Adamowi wezwać Władysława, ich najstarszego syna. Niedługo potem Władysław pojawił się z żoną Jadwigą. Władysław był urzędnikiem państwowym i często pracował zagranicą, m.in. w Królewcu i Rzymie. Miał on trójkę dzieci. Róża oczekiwała, że najstarszy syn będzie ją ubóstwiał, jednak Władysław widział dziwactwa matki i wszystkie kobiety uważał za podobne do niej. Róża nauczyła go gry na fortepianie i zdarzało im się występować wspólnie przed publicznością.
6. Władysław wyjechał na studia do Berlina, gdzie zakochał się w biednej i brzydkiej Halinie. Jednak jego matka nie zaakceptowała tego związku i kazała mu zerwać zaręczyny. Po kilku latach ożenił się z ziemianką Jadwigą Żagiełtowską, która spodobała się matce, jednak traktowała ona synową jak powietrze i cały czas wtrącała się do ich życia.
7. Po dziesięciu latach Władysław został pracownikiem dyplomacji w Rzymie. Po pewnym czasie zaprosił matkę do siebie. Róża odwiedziła go i zorganizowała w ich mieszkaniu raut. Zaproszeni ambasadorzy wysłuchali recitalu matki i syna, jednak po skończonym występie Róża odpowiedziała niegrzecznie ambasadorowi, że przez Polskę zmarnowała sobie życie i swoją karierę.
8. Kiedy jej syn wraz z żoną przeprowadził się do Królewca, Róża również ich odwiedziła. Jednak w czasie wizyty ciągle narzekała na brak komfortu i uprzykrzała życie synowi i synowej.
9. Róża wspominała dziesiątą rocznicę śmierci Kazia. Zapamiętała, że nikt nie zwracał na nią uwagi, mąż i syn byli zajęci swoimi sprawami. Tego dnia posunęłaby się do zabicia męża, jednak pohamowała się w ostatniej chwili. Wieczorem kłóciła się z mężem, że nie opiekuje się nią i nie zwraca na nią uwagi. Adam wpadł w furię, zaciągnął ja do sypialni i tak poczęli córkę Martę.
10. Kobieta nie chciała córki, dlatego od urodzenia dziewczynki Adam i babka Sophie opiekowali się Martą. W wieku siedmiu lat Marta zachorowała na dyfferyt, Róża nie przejęła się tym i powiedziała mężowi, że to zemsta za nie uratowanie ich syna. Jednak po wizycie lekarza i powrocie do zdrowia, Róża przywiązała się do córki i zaczęła się nią opiekować.
11. Matka zabroniła dziewczynce zabaw z rówieśnikami i ograniczyła kontakt z ojcem. Marta lubiła wizyty swojego brata, Władysława, gdyż wtedy uwaga matki była skupiona na nim i dziewczynka mogła robić co chciała.
12. Róża zdecydowała, że Marta będzie studiowała śpiew w Warszawie i rodzina przeprowadziła się do stolicy. Ojciec był temu przeciwny, gdyż widział, że córka nie ma pociągu do muzyki. Jednak podczas jednego z koncertów Martę porwała muzyka i wtedy Róża w pełni zaakceptowała córkę.
13. Marta odniosła sukces, była rozpoznawalną śpiewaczką i wyszła za mąż za Pawła, z którym jednak nie była szczęśliwa. Podczas wspólnego obiadu Pawła, Marty, ich syna Zbyszka, Adama i Róży rodzina zauważyła nietypowe zachowanie matki. Nie narzekała ona, była spokojna i miła dla innych. Adam domyślał się, że żona próbuje pogodzić się z całym światem. Później spotkali się w jej mieszkaniu, gdzie małżonkowie przebaczyli sobie wszystkie krzywdy i kłótnie.
14. Potem do mieszkania Róży przybyła Marta. Kobieta opowiedziała córce o wizycie u lekarza Gerthardta w Królewcu. Lekarz powiedział jej, żeby przestała się stresować, wyrzuciła z serca wszystkie złe uczucia i zaczęła się uśmiechać. Wtedy Róża uświadomiła sobie, że przez całe życie żyła wspomnieniami szczęśliwego dzieciństwa, przez co dorosłe życie było dla niej udręką. Przestrzegła córkę, by nie popełniała jej błędów i żyła szczęśliwie.
15. Wieczorem Róża źle się poczuła, jednak zabroniła wzywać córkę sąsiadowi. Jednak pan Strawski widząc, że kobieta umiera, wezwał lekarza i Martę. Kiedy bliscy pojawili się w sypialni Róży, kobieta wydawała ostatnie tchnienie.
