Bolesław Prus jest przedstawicielem polskiego pozytywizmu oraz realizmu. W swoich utworach często poruszał problematykę społeczną, czego przykładem jest nowela „Antek”.

Problematyka oraz najważniejsze cechy lektury

– Nowela została wydana w 1880 roku i porusza problematykę zacofania polskiej wsi oraz ciężkiej sytuacji dzieci.

– Akcja utworu rozgrywa się w czasach życia autora, miejscem akcji jest wioska położona nad Wisłą, w zaborze rosyjskim.

– Lektura „Antek” to nowela pozytywistyczna, została tu więc  zaakcentowana praca u podstaw – czyli szerzenie oświaty wśród mieszkańców wsi.

– Głównym bohaterem jest Antek, który jest zdolnym chłopcem, jednak postrzegany jest inaczej przez społeczność wiejską. Od pracy na roli woli budować wiatraki i przejawia talenty u kowala, w rzeźbieniu drewna oraz innych, manualnych rzemiosłach. Jednak na wsi nie ma nikogo, kto by nim pokierował. Wiele osób wie o jego talentach, jednak nikt nie chce mu też pomóc. Chłopiec wie, że na wsi jego los będzie ciężki, dlatego za namową kuma Andrzeja decyduje się na odważny krok i opuszcza wieś.

– Rozalia – młodsza siostra Antka. Bardzo dużo pomaga w domu, jest dobrą i pracowitą dziewczyną. Zapada jednak na chorobę i wyniku kuracji znachorki (zostaje włożona do rozpalonego pieca na trzy zdrowaśki) umiera.

– Matka Antka i Rozalii – kobieta ciężko pracuje, by utrzymać rodzinę, jednak nie może wyjść ona z biedy. Chce dla swoich dzieci jak najlepiej, jednak jest również zabobonna i podatna na wpływy, przez co słucha znachorki, która doprowadza do śmierci jej córkę. Próbuje edukować Antka, jednak nie ma pieniędzy na jego kształcenie.

– kum Andrzej – przyjaciel matki Antka, pomaga kobiecie w wychowaniu syna, służy jej dobrą radą. Po śmierci ojca Antka on decyduje oraz doradza Antkowi w wybraniu przyszłości.

– Grzegorzowa – Znachorka, która uważa że umie leczyć ludzi dzięki pomocy sił nadprzyrodzonych. Kobieta zabobonna, wierzy w złe duchy i inne przesądy. W wyniku jej „leczniczych” praktyk, Rozalia zostaje spalona w piecu. Znachorka nie czuje się winna, uważa że duchy zbyt szybko uciekły z duszy dziewczyny i dlatego ona umarła.

Najważniejsze wydarzenia w lekturze

1. Na początku poznajemy historię Antka, który jest synem chłopskiego małżeństwa. Jego starszy brat zmarł i zajmuje on po nim kołyskę, którą później zajmuje jego siostra Rozalia.

2. Rodzina Antka nie jest bogata, dlatego już w wieku 5 lat Antek musi pracować na polu i pilnować świń oraz krów. Jednak chłopiec jest roztrzepany i bardziej go interesuje wiatrak na horyzoncie niż pilnowanie zwierząt.

3. Kiedy świnie niszczą zbiory ziemniaków, matka przybiega do Antka z krzykiem, że nie dopilnował zwierząt. Antek nie wykręca się ze swojego błędu, tylko pyta matki, czym jest wiatrak, na co jego rodzicielka nie umie odpowiedzieć.

4. Antek tego samego dnia przeprawia się promem, aby zobaczyć z bliska wiatrak. Antek dopytuje się pastuchów, na czym polega działanie wiatraka. Oni opowiadają mu o kręceniu śmigieł, mieleniu ziaren oraz młynarzu.

5. Chłopiec cały czas myśli o wiatrakach, buduje nawet mały wiatrak, którego śmigła poruszają się na wietrze.

6. Rodzina Antka przeżywa tragedię – ojciec ginie w lesie przywalony drzewem oraz na świat przychodzi brat Antka, Wojtek.

7. Wdowa musi więc zająć się zarabianiem pieniędzy, przez co Rozalia przejmuje obowiązki domowe. Z Antka jednak nie ma tyle pożytku, wysyła więc Rozalię, by pilnowali razem zwierząt. Jednocześnie matka martwi się o Antka, co z niego będzie za gospodarz. Kobieta radzi się kuma Andrzeja w sprawach wychowawczych dotyczących Antka. Ten pyta chłopaka czym chce się zajmować, na co Antek odpowiada, że chce stawiać wiatraki, co mielą zboże.

8. Rozalia zapada na chorobę i różne sposoby nie działają. Matka radzi się więc znachorki co robić. Ta radzi włożyć dziewczynę do pieca na trzy zdrowaśki, by przepędzić z niej złe duchy. Antek protestuje, gdyż uważa że siostrę będzie boleć włożenie do pieca, jednak matka i znachorka go odganiają. Jak się można domyśleć, dziewczyna nie wytrzymuje tej „odważnej” kuracji i umiera. Matka płacze nad swoją głupotą i tym, że uwierzyła znachorce w moc leczenia. Dziewczyna zostaje pochowana obok ojca, a matka nie przyznaje się do przyczyny śmierci Rozalii.

9. Matka wiedząc, że z Antka nie będzie pożytku w gospodarstwie, wysyła go do szkoły. Płaci sporą sumę nauczycielowi, bo go przygotował do dalszej edukacji. Chłopi jednak uważają, że nie opłaca się wysyłać dzieci do szkoły, gdyż bardziej przydadzą się w gospodarstwie.

10. Antek idzie do szkoły, jednak przekonuje się, że wiele się w niej nie nauczy gdyż nauczyciel wykorzystuje dzieci do wykonywania obowiązków w swoim domu – jedni obierają ziemniaki, inni sprzątają. Poza tym nauczyciel bije Antka, jak i inne dzieci. Po dwóch miesiącach nauczyciel przychodzi do matki Antka i żąda kolejnych pieniędzy, żeby uczyć tak niesfornego chłopaka. Kobieta mówi, że nie ma więcej pieniędzy, tak więc kończy się edukacja chłopaka.

11. Matka Antka z kumem Andrzejem znajdują dla Antka idealne miejsce, czyli kuźnię kowala w drugiej wsi, w której Antek będzie mógł uczyć się rzemiosła. Tam chłopakowi bardzo się podoba i rozwija swoje talenty. Kowal jednak często sięga do kieliszka, przez co w kuźni nikt nie pilnuje chłopców.

12. Pewnego dnia kowala nie ma a przyjeżdża chłop z koniem do okucia. Antek zgłasza się, że może pomóc i sam podkuć konia. Zadanie to wypełnia bardzo dobrze, przez co wszyscy są zaskoczeni. Jednak kowal na wieść o tym zamiast być dumny, czuje zazdrość i zagrożenie swojej pozycji. Od tej pory Antek dostaje jedynie prace porządkowe, co mu się nie podoba i odchodzi od kowala.

13. Antek wraca do domu, w kościele widzi żonę wójta, która jest piękną Cyganką. Antek jest zauroczony kobietą i stwierdza, że mógł się pilniej uczyć, dzięki czemu mógłby być gościem w wójtowym domu.

14. Antek ćwiczy się w rzemiośle i rzeźbi figurki z drewna, które sprzedaje szynkarzowi Mordce. Ten odsprzedaje je, czerpiąc z tego zyski.

15. Wieś zalewa powódź, w wyniku której rodzina Antka cierpi głód, gdyż zostały zniszczone uprawy i gospodarstwo. Kum Andrzej radzi Antkowi, by odszedł w świat, do miasta, gdyż jego miejsce na pewno nie jest na wsi.

16. Antek protestuje, chce zwrócić uwagę wójtowej na swoją osobę. Rzeźbi więc piękny krzyż, jednak brakuje mu odwagi, by jej go dać, zawiesza go więc w kościele.

17. Antek ostatecznie decyduje się na odejście ze wsi. Czule żegnają się z matką.