Reportaż Ryszarda Kapuścińskiego powstał w 1978 i opowiada on o dworze cesarskim Haile Selassie I, władcy Etiopii. Kapuściński przedstawił dwór za czasów monarchii konstytucyjnej oraz w momencie rewolucji, którą przeprowadziła junta wojskowa. W „Cesarzu” Kapuściński przedstawił model reżimu autorytarnego, którego przykładem był etiopski dwór. Autor wnikliwie obserwuje tamtejsze stosunki i zasady dworskie, które były podporządkowane boskiej nieomylności Cesarza, niejawności decyzji i nieczytelności kompetencji.
O czym opowiada reportaż „Cesarz”
1. Reportaż rozpoczyna się w 1974 roku, kiedy Kapuściński odwiedził Etiopię po krwawej rewolucji, która obaliła Hajle Sellasje. Na podstawie wywiadów z ludźmi z dworu cesarza wyłonił się obraz władcy oraz stosunków panujących w jego kręgu.
2. Reportaż opisuje dzień Cesarza, który zaczyna się od pobudki, potem następuje spotkanie robocze z naczelnikami trzech tajnych policji. Następnie są cztery godziny, z których każda przeznaczona jest kolejno na nominacje, finanse, ministrów oraz sądownictwo.
3. Podczas opowieści o dniu codziennym, możemy dowiedzieć się o wielu rytuałach oraz poznać hierarchiczną strukturę świty władcy. Dowiadujemy się, że w pałacu byli zatrudniani służący od np. układania poduszek pod nogi pana czy wycierania butów dostojnikom.
4. Kiedy Kapuściński rozmawia z pracownikami pałacu, ci nie wierzą w koniec jego władzy. Według nich niedługo Heile Selassie do nich wróci i wszystko będzie jak dawniej.
5. Z rozmów wynika, że Cesarz żył otoczony luksusem i przepychem. Kapuściński podaje również tytuły, którymi go tytułowano: „Zwycięski Lew Plemienia Judy”, „Wybraniec Boży”, „Król Królów Etiopii”. Autor wskazuje również, że władca sam podejmował decyzje w każdej sprawie i był niejako autorytetem moralnym dla poddanych.
6. Jednak za jego rządów w państwie szerzyła się korupcja i nepotyzm, Cesarz urządzał liczne i wystawne uczty, podczas gdy w kraju panował głód.
7. Kapuściński opisuje również, że za rządów Selassie w Etiopii promowano donosicielstwo, jak to w każdym systemie totalitarnym. Okazuje się też, że władca nie umiał czytać i pisać, podobnie jak większość jego poddanych.
8. Kapuściński w kolejnej części reportażu przedstawia ostatnie lata panowania władcy oraz nieudany zamach z 1960 roku. W zamachu tym wziął udział m.in. dowódca cesarskiej policji generał Tsigue Dibou, dowódca gwardii cesarskiej generał Mengistu Neway, dowódca pałacowej ochrony pułkownik Workneh Gebayehu i gubernator Germame Neway. Wykorzystano wtedy nieobecność Hajle Sellasje, który przebywał w Brazylii. Kiedy zorganizowano pucz, Cesarz zaczekał poza granicami Etiopii, aż wierni mu generałowie poskromią rewolucjonistów i odzyskają władzę. Tak też się stało, Cesarz wrócił do kraju a zwłoki buntowników zostały publicznie zbezczeszczone.
9. Autor opowiada, jak przywódcy europejscy i państw Zachodu gościli Haile Selassie i nazywali go orędownikiem demokracji, podczas gdy w Etiopii panował głód, analfabetyzm i zacofanie.
10. W ostatniej części Kapuściński przedstawia okoliczności ustąpienia z urzędu Cesarza. Wtedy to w kraju dochodziło do protestów studentów i w końcu rebelii militarnej. Zbuntowani generałowie stopniowo odcinali pałac od sprawowania władzy, w końcu Cesarz trafił do niewoli do pałacu Menelika, gdzie zginął.
