Gall Anonim jest pierwszym kronikarzem działającym na ziemiach polskich. Wiadomo było, że zmarł po roku 1116 i był mnichem benedyktyńskim. Przebywał on na dworze Bolesława Krzywoustego i prawdopodobnie pochodził z Wenecji, Francji, Węgier lub Włoch. Przydomek Anonim został mu nadany w luźnej zapisce XVI-wiecznego kronikarza Marcina Kromera. Gall Anonim podkreślał kult św. Idziego, dlatego często łączy go się z klasztorem w Saint-Gilles we Francji.
Kronika polska – najważniejsze informacje o lekturze
– Łacińska nazwa kroniki brzmi „Cronicae et gesta ducum sive principum Polonorum” czyli Kroniki i dzieje książąt i władców polskich.
– Kronika obejmuje historię Polski do 1114 r. i została spisana w latach 1112-1114 przez nieznanego autora, którego nazywa się Gallem Anonimem.
– Najstarszy rękopis kroniki pochodzi z XIV wieku.
– Kronika powstała na dworze Bolesława Krzywoustego i opisuje dzieje polskiej dynastii Piastów.
– Dzieło składa się z trzech części:
1. część opisuje legendarne początki państwa polskiego, następnie panowanie Mieszka, Bolesława Chrobrego do narodzin Bolesława Krzywoustego w 1086 roku.
2. część to opis młodości księcia od 1086 do 1108 roku.
3. Nieukończona część, która obejmuje lata panowania Bolesława Krzywoustego od 1109 do 1114 roku.
– Kronika jest pisana w języku łacińskim.
– Dzieło ma elementy rymowane oraz zawiera elementy fikcyjne, listy, mowy oraz pieśni.
– Gall Anonim w swojej Kronice wybiórczo dobierał fakty historyczne, o jednych jedynie wzmiankując, natomiast innym poświęcając obszerne fragmenty.
– Kronika ma charakter moralitetu, w którym Bolesław Chrobry jest opisywany jako idealny władca.
Krótkie streszczenie utworu
1. Na dwór Popiela w Gnieźnie przybywają dwaj wędrowcy, którzy zostają wygonieni. Następnie udają się oni do chaty Piasta i jego żony Rzepki, gdzie zostają ugoszczeni. Piast przyjmuje ich i na uczcie dochodzi do cudów. Przybysze nadają synowi Piasta imię Siemowit, który wkrótce zostaje księciem Polski a Popiela zjadają myszy.
2. Po Siemowicie władzę obejmuje jego syn Lestek, a następnie syn Lestka, Siemomysł. Potomkiem Siemomysła był Mieszko, który do siódmego roku był ślepy. Jednak podczas uczty książę odzyskuje wzrok. Mieszko zawiera małżeństwo z czeską księżniczką Dąbrówką. W 966 roku Mieszko z dworem przyjmuje chrzest.
3. Bolesław Chrobry przejmuje władzę po swoim ojcu, podbija Czechy, Morawy, Węgry, Sasów i rozszerza granice kraju aż po Dunaj. Bolesław Chrobry jednocześnie nawraca ludy na ziemiach zachodniopomorskich, Prusach i na Pomorzu. Władca przyjmuje także św. Wojciecha, który ponosi męczeńską śmierć na ziemiach pruskich. Bolesław Chrobry odkupuje od nich relikwie, które spoczywają w Gnieźnie.
4. Do grobu świętego przybywa Otto Rudy, cesarz rzymski i król niemiecki. Na znak przymierza ofiarowuje Bolesławowi diadem cesarski, gwóźdź z krzyża Pańskiego oraz włócznię św. Maurycego, natomiast Bolesław daje mu relikwie ramienia św. Wojciecha.
5. Bolesław Chrobry za odmowę ręki siostry króla Rusinów, najeżdża Ruś. Podczas wjazdu do Kijowa uderza Złotą Bramę na znak zdobycia miasta. Siostrę króla Rusinów czyni nałożnicą, wyznacza swojego następcę i wraca do Gniezna.
6. Bolesław Chrobry nie tylko jest walecznym żołnierzem i zdolnym królem, ale również cechuje go pokora oraz głęboka wiara. Władcę cechuje sprawiedliwość oraz miłosierdzie wobec poddanych. Kronikarz opisuje również trzecią z żon Bolesława, Emnildę, która była mądrą i łaskawą władczynią.
7. Gall Anonim opisuje śmierć Bolesława Chrobrego, który przestrzega potomków przed ewentualnymi problemami oraz daje rady w kwestii władania państwem polskim. Po Bolesławie rządzi Mieszko II, który ożenił się z siostrzenicą Ottona III.
8. Następnym władcą jest Kazimierz Odnowiciel, który najpierw został wygnany na Węgry, potem przebywał w Niemczech, aż powrócił i odzyskał tron.
9. Po jego śmierci władzę przejmuje Bolesław II Szczodry, który miał zatarg z biskupem krakowskim, Stanisławem. Bolesław skazał go na śmierć, przez co został wygnany na Węgry.
10. Kolejnymi władcami są Mieszko III i Władysław Herman, któremu rodzi się syn, Bolesław II Krzywousty.
11. Władysławowi Hermanowi nie udaje się podbić Pomorzan, dopiero Bolesław Krzywousty zdoła tego dokonać. Pomorzanie wykradają ze świątyni relikwie i święte przedmioty, jednak spotyka ich kara za to i zaczynają chorować.
12. Władysław Herman ma syna z nieprawego łoża, Zbigniewa. Bolesław podbija Pomorze, Czechy i Morawy. Podczas walki daje pokaz swojego męstwa, odwagi i waleczności. Również do Zbigniewa, który zdradza i łamie obietnice, jest pełen cierpliwości i wybacza bratu.
13. Bolesław Krzywousty pilnuje swoich granic, szczególnie przed Niemcami, którzy są jego najpotężniejszym przeciwnikiem. Kronikarz nazywa Bolesława „księciem północy”, mówi także że jego przeciwnicy żyją przed nim w strachu i nazywają go „Bolesław, który nie śpi”.
