Nowele to krótki utwór literacki pisany prozą, który ma mocno udramatyzowaną akcję główną, która zmierza do punktu kulminacyjnego. Nowela jest zazwyczaj jednowątkowa, oparta na jednym, głównym motywie. „Latarnik” Henryka Sienkiewicza jest przykładem takiej lektury. Dzieło stworzone zostało w 1880 roku i prezentuje z sobą sytuację polskiej emigracji.
Streszczenie wydarzeń w lekturze
1. W miejscowości Aspinwall niedaleko Panamy zaginął latarnik i ktoś musiał zająć jego miejsce. Czasu nie było zbyt dużo, gdyż latarnia musiała być zapalana każdej nocy. Konsul Stanów Zjednoczonych, Izaak Falconbridge, musiał się pospieszyć. Zadanie było bardzo ważne, gdyż światło latarni zabezpieczała drogę statków między Nowym Jorkiem a Panamą. Do pracy latarnika nie było zbyt wielu chętnych gdyż jest to praca odpowiedzialna, a w dodatku dana osoba nie może oddalać się od swojego miejsca pracy.
2. Do konsula zgłasza się jednak człowiek chętny do objęcia stanowiska. Siedemdziesięciolatek o męskiej postawie spodobał się konsulowi. Człowiek ten jest z pochodzenia Polakiem, który tułał się po świecie. Konsul wypytał go o wszystko, dowiedział się że mężczyzna nazywa się Skawiński i ma wiele odznaczeń za służbę wojskową. Skawiński zapewniał konsula, że poradzi sobie z wchodzeniem na latarnię i zapalaniem światła. Choć konsul miał wątpliwości, czy tak stary człowiek jest odpowiedni na tym stanowisku, to zgodził się zatrudnić go.
3. Latarnik rozpoczął swoją pracę. Jak sam mówił konsulowi, jest zmęczonym człowiekiem, który potrzebuje odpoczynku. Wspominał swoje życie spędzone na tułaczce, swoją pracę kopacza złota w Australii, poszukiwacza diamentów w Afryce czy handlarza w Brazylii. Choć pracował uczciwie, to zawsze dopadało go jakieś nieszczęście, które zaprzepaszczało jego dobytek. Stwierdził więc, że na skalistą, odludną wyspę nieszczęście nie przyjdzie.
4. Latarnika z wiekiem ogarniała coraz większa nostalgia za krajem. Stwierdził, że chce zakończyć swoją tułaczkę i był szczęśliwy, że trafiła mu się posada latarnika. Choć niektórzy nie mogliby znieść monotonii, samotności i jednostajności, to Skawiński był bardzo szczęśliwy. W niedzielę Skawiński chodził do kościoła w garniturze z przywieszonymi odznaczeniami. Mieszkańcy byli zadowoleni, że nowy latarnik to porządny i pobożny człowiek. Z czasem jednak coraz bardziej oddalał się od ludzi, przestał chodzić do kościoła, kupować gazety czy rozmawiać z kapitanem przywożącym mu jedzenie.
5. Skawiński wiódł samotny żywot, jednocześnie wydawał się być w półśnie, pogrążony w zadumie. Pewnego dnia z jedzeniem przyszła do latarnika paczka. Okazało się, że to książki przysłane przez Polskie Towarzystwo w Nowym Jorku. Skawiński wsparł ich wcześniej sporą kwotą i dostał polskie książki w podziękowaniu. Pierwszą książkę, którą wziął do ręki, okazał się być „Pan Tadeusz” Adama Mickiewicza.
6. Skawińskiego pochłonęła lektura książki tak mocno, że zapomniał o jedzeniu, zapadającym zmroku i swoich obowiązkach. Dzięki książce przeniósł się do swojej ojczyzny i mógł wspomnieć polskie krajobrazy. Jednak niedopilnowanie obowiązków przyniosło konsekwencje. Do latarnika przypłynął Johns, który powiedział, że jest zwolniony ze służby, gdyż nie zapalił światła i przez to statek się rozbił. Na szczęście nikt nie zginął, inaczej konsekwencje byłyby poważniejsze.
7. Po kilku dniach widziano Skawińskiego na statku do Nowego Jorku. Były latarnik mocno się postarzał, to co go wyróżniało, to błyszczące oczy i trzymana kurczowo książka.
Najważniejsze fakty o noweli „Latarnik”
– Sienkiewicz napisał ten utwór pod wpływem notki z korespondencji Juliana Horaina. Pisał on o polskim emigranckie, który stracił pracę latarnika, gdyż zaczytał się w powieści Zygmunta Kaczkowskiego „Murdelio”. Sienkiewicz nadał tej wiadomości patriotyczny charakter.
– Latarnik został opublikowany w 1880 roku w czasopiśmie „Niwa”.
– Akcja dzieje się w czasach współczesnych Sienkiewiczowi, czyli pod koniec XIX wieku. Miejscem jest Panama, wyspa latarnika umiejscowiona jest w Zatoce Moskitów.
– Sienkiewicz przedstawił polskiego patriotę, który walczył i pracował w wielu miejscach. Mimo osiągnięć życiowych uważa swoje życie za niezbyt szczęśliwe i tęskni za Polską.
