Adam Mickiewicz jej uznany za jednego z najwybitniejszych polskich poetów. Jego wiersze i poematy zachwycają niezwykłym kunsztem oraz zawartą w nich myślą charakterystyczną dla romantyzmu. Mickiewicz w swoich utworach często poruszał również tematykę patriotyczną. Jego wiersze, ballady oraz sonety zostały przetłumaczone na kilkadziesiąt języków i zyskały uznanie na całym świecie.  

Opracowanie wybranych Sonetów krymskich

Na cykl Sonetów krymskich składa się osiemnaście utworów, które były wydane w 1826 roku w Moskwie. Wiersze były napisane przez Mickiewicza pod wpływem podróży na Krym oraz fascynacją orientem. Sonety są nie tylko zapisem Krymu i tamtejszych miejscowości, ale również emocji jakie wywołała ta podróż.

Żegluga

Wiersz należy do tzw. trylogii morskiej i stanowi całość razem z utworami „Cisza morska” i „Burza”. Zgodnie z tytułem, sonety te odnoszą się do tematyki marynistycznej. Podmiot liryczny opowiada o żegludze i walce załogi statku z wiatrem na morzu. Utwór ma szybki rytm, zwroty są pełne dynamiki, wykrzyknienia dodatkowo zwiększają dynamizm opisywanej sytuacji. Sonet pokazuje walkę z żywiołem, który kryje w sobie niebezpieczeństwo, z którego ludzie (zarówno marynarz, jak i poeta) zdają sobie sprawę. W ostatnich wersach podmiot liryczny opisuje swoje emocje, czerpie radość z podróży i żeglugi, czuje się wolny i swobodny niczym ptak.

Stepy akermańskie

Utwór ten otwiera cykl Sonetów krymskich. Poeta opisuje w nim swoją jazdę przez step. Dzięki  sformułowaniom,  takimi jak „suchy ocean”, „wóz nurza się”, „jak łódka brodzi”, „powódź kwiatów”, „fale łąk” poeta przyrównał podróż przez step do żeglugi. Podmiot liryczny jest jednak podczas tej podróży zagubiony, próbuje rozpoznać kształty i miejsca oraz szuka gwiazd. Jednoczesne występowanie mroku i światła odpowiada sytuacji wewnętrznej podmiotu, który czuje się niepewny w tej sytuacji. Poeta opisuje też przyrodę, jego wyostrzone zmysły słyszą takie dźwięki jak np. lecące żurawie oraz szelest motyla w trawie. Podczas podróży podmiot napotyka też węża, który symbolizuje wygnanie z raju, czyli domu ojczystego na Liwie. W ostatniej strofie poeta mówi o swojej tęsknocie za ojczyzną.

Bakczysaraj

Nazwa sonetu pochodzi od nazwy dawnej stolicy chanów krymskich. Bakczysaraj to miasto słynące z licznych meczetów oraz ruin pałacu. Mickiewicz w utworze opisuje niszczejącą posiadłość chanów krymskich, do których zaczęła wdzierać się natura. W wierszu możemy przypatrywać się walce cywilizacji i przyrody, z tym że ta druga zdecydowanie wygrywa. Poeta porównuje obraz ruin pałacu do przemijania życia ludzkiego oraz ulotnej pamięci o człowieku. W utworze przywoływane jest imię króla Baltazara, który bezcześcił naczynia świątynne i odrzucał boskie prawa. Prorok Daniel objaśnił mu przestrogę i przestrzegł, że przez jego czyny królestwo upadnie. Tak się wkrótce stało i Daniel stanął na czele tego państwa. Mickiewicz nawiązuje między opowieścią biblijną i końcem chanatu krymskiego. Poeta mówi, że największe mocarstwo mogą upadać, co nasuwa skojarzenia z ówczesną sytuacją państwa polskiego i Litwy. Ostatnia strofa mówi o tym, że ludzkie bogactwa i potęgi mijają, a jedynie natura przetrwa, dlatego też fontanna tryskająca wodą jako jedyna ostała się wśród ruin pałacu.

Opracowanie najpopularniejszych utworów z cyklu liryk lozańskich

Wiersze z cyklu liryk lozańskich powstały w czasie, kiedy Mickiewicz był profesorem uniwersytetu w szwajcarskiej Lozannie. Utwory te łączy prostota i naturalność oraz poruszanie zagadnień refleksyjnych związanych z tematyką przemijania i sensu istnienia. Dzięki temu wiersze te są nieraz wieloznaczne, pojawia się w nich skupienie znaczeń i język syntezy. Utwory te wyróżnia większa rytmizacja i melodyjność niż inne wiersze Mickiewicza.

 Nad wodą wielką i czystą

Wiersz opisuje górskie jezioro, które poecie nasuwa refleksję na temat przemijalności życia ludzkiego. Nad jezioro przychodzi burza, pojawiają się czarne obłoki i grzmoty, jednak przemija ona i tafla wody wraca do poprzedniego stanu. W końcowej części utworu podmiot liryczny wypowiada się, personifikując skały, obłoki i błyskawice. Każde z nich ma swoje zadania i funkcję do spełnienia, natomiast on jako człowiek ma „płynąć, płynąć i płynąć”. Jest to moment, w którym poeta godzi się z przemijaniem oraz swoim losem. Utwór ten można podzielić na dwie części, z których pierwsza część opisuje stateczny obraz jeziora, natomiast druga ruch chmur na niebie i burzę, która rozpętała się nad jeziorem.

Snuć miłość

Utwór opowiada o uczuciu miłości, w pierwszych wersach opisywane jest rodzenie się tego uczucia, natomiast druga część opisuje moc miłości. Miłość porównywana jest do wody i źródła, która symbolizuje oczyszczenie oraz wszystko co związane z życiem. Poeta wskazuje tym samym, że miłość jest niezbędna w życiu, dzięki niej możemy poznać i dotrzeć do drugiego człowieka. Miłość jednocześnie czyni nas lepszymi, uprawomocnia nasze człowieczeństwo, sprawia że troszczymy się o drugą osobę. Wiersz składa się z dwóch strof, w których występują trzynastozgłoskowe wersy.

 Polały się łzy

Poeta w tym krótkim utworze odnosi się do trzech etapów życia: dzieciństwa, młodości i wieku dojrzałego. Narratora wypełnia smutek nad własnym życiem, gdyż jego życie przemija i znajduje się on na jego końcowym etapie. Każdy z etapów życia opisany jest odpowiednimi epitetami, dzieciństwo jest więc sielskie i szczęśliwe, młodość pełna górnolotnych planów ale i głupich wybryków, natomiast w wieku dojrzałym człowiek zdaje sobie sprawę z przemijania oraz niezrealizowanych planów.

Treść i interpretacja wybranych wierszy Adama Mickiewicza

Do M***

Precz z moich oczu!… posłucham od razu,
Precz z mego serca!… i serce posłucha,
Precz z mej pamięci!… nie tego rozkazu
Moja i twoja pamięć nie posłucha.

Jak cień tym dłuższy, gdy padnie z daleka,
Tym szerzej koło żałobne roztoczy, –
Tak moja postać, im dalej ucieka,
Tym grubszym kirem twą pamięć pomroczy.

Na każdym miejscu i o każdej dobie,
Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił,
Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,
Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.

Czy zadumana w samotnej komorze
Do arfy zbliżysz nieumyślną rękę,
Przypomnisz sobie: właśnie o tej porze
Śpiewałam jemu tę samę piosenkę.

Czy grają w szachy, gdy pierwszymi ściegi
Śmiertelna złowi króla twego matnia,
Pomyślisz sobie: tak stały szeregi,
Gdy się skończyła nasza gra ostatnia.

Czy to na balu w chwilach odpoczynku
Siędziesz, nim muzyk tańce zapowiedział,
Obaczysz próżne miejsce przy kominku,
Pomyślisz sobie: on tam ze mną siedział.

Czy książkę weźmiesz, gdzie smutnym wyrokiem
Stargane ujrzysz kochanków nadzieje,
Złożywszy książkę z westchnieniem głębokiem,
Pomyślisz sobie: ach! to nasze dzieje…

A jeśli autor po zawiłej probie
Parę miłośną na ostatek złączył,
Zagasisz świecę i pomyślisz sobie:
Czemu nasz romans tak się nie zakończył?…

Wtem błyskawica nocna zamigoce:
Sucha w ogrodzie zaszeleszczy grusza
I puszczyk z jękiem w okno zalopoce…
Pomyślisz sobie, że to moja dusza.

Tak w każdym miejscu i o każdej dobie,
Gdziem z tobą płakał, gdziem się z tobą bawił,
Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,
Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.

„Do M***” Adama Mickiewicza został napisany w 1822 lub 1823 roku. Erotyk mówi o niespełnionej i nieszczęśliwej miłości. Podmiotem lirycznym jest mężczyzna, który prowadzi wyimaginowany dialog z kobietą, której wyznaje swoje uczucie. W pierwszej zwrotce podkreśla gorycz i ból rozstania. Pragnie zapomnieć o niej, gdyż cierpi z powodu niespełnionej miłości. Jednak nie jest to proste, gdyż mężczyzna nie może zapomnieć o wybrance i wszystko mu ją przypomina. Podmiot liryczny wylicza kolejne sytuacje z ukochaną i puentuje je tym, że pamięć o nich ciągle jest żywa a jego uczucie nie może wygasnąć.

Niepewność

Gdy cię nie widzę, nie wzdycham, nie płaczę,
Nie tracę zmysłów, kiedy cię zobaczę;
Jednakże gdy cię długo nie oglądam,
Czegoś mi braknie, kogoś widzieć żądam;
I tęskniąc sobie zadaję pytanie:
Czy to jest przyjaźń? czy to jest kochanie?

Gdy z oczu znikniesz, nie mogę ni razu
W myśli twojego odnowić obrazu?
Jednakże nieraz czuję mimo chęci,
Że on jest zawsze blisko mej pamięci.
I znowu sobie powtarzam pytanie:
Czy to jest przyjaźń? czy to jest kochanie?

Cierpiałem nieraz, nie myślałem wcale,
Abym przed tobą szedł wylewać żale;
Idąc bez celu, nie pilnując drogi,
Sam nie pojmuję, jak w twe zajdę progi;
I wchodząc sobie zadaję pytanie;
Co tu mię wiodło? przyjaźń czy kochanie?

Dla twego zdrowia życia bym nie skąpił,
Po twą spokojność do piekieł bym zstąpił;
Choć śmiałej żądzy nie ma w sercu mojem,
Bym był dla ciebie zdrowiem i pokojem.
I znowu sobie powtarzam pytanie:
Czy to jest przyjaźń? czy to jest kochanie?

Kiedy położysz rękę na me dłonie,
Luba mię jakaś spokojność owionie,
Zda się, że lekkim snem zakończę życie;
Lecz mnie przebudza żywsze serca bicie,
Które mi głośno zadaje pytanie:
Czy to jest przyjaźń? czyli też kochanie?

Kiedym dla ciebie tę piosenkę składał,
Wieszczy duch mymi ustami nie władał;
Pełen zdziwienia, sam się nie postrzegłem,
Skąd wziąłem myśli, jak na rymy wbiegłem;
I zapisałem na końcu pytanie:
Co mię natchnęło? przyjaźń czy kochanie?

Tytuł wiersza odnosi się do niepewności uczucia, jaki podmiot obdarza kobietę, która jest adresatką jego monologu. W kolejnych strofach wiersza powtarza się sformułowanie  „czy to jest przyjaźń czy też kochanie”. Narrator wymienia swoje uczucia, które nie są zbyt gwałtowne – nie czuje rozpaczy przy braku spotkania, jednak czegoś mu ciągle brakuje. Kiedy coś go trapi, to nie myśli o tym, by iść do tej kobiety się zwierzać, jednak jakoś samoistnie przybywa pod jej progi. Narrator przywołuje te sytuacje i zastanawia się nad swoim uczuciem do kobiety. W końcu opisuje sytuację, gdy ich ręce się spotykają a wtedy ogarnia go miłe uczucie i doświadcza przyspieszonego bicia serca. Tym samym mimowolnie przyznaje, że to może być głębsze uczucie. Utwór składa się z pięciu sześciowersowych strof, z parzystymi rymami. Każdy wers ma jedenaście sylab oraz średniówkę po piątej sylabie.