Adam Mickiewicz został uznany narodowym wieszczem za wybitną jakość poezji, wkład w rozwój literatury polskiej oraz patriotyczne wartości zawarte w jego utworach. Jego wiersze, ballady czy dramaty są jedne z najwybitniejszych dzieł w literaturze polskiej.

Opracowanie lektury „Ballady i romanse”

– Zbiór ballad został wydany w 1822 roku w Wilnie.

– Ballady Mickiewicza powstały jako pierwsze w swoim gatunku w literaturze polskiej, są również uznawane za manifest polskiego romantyzmu.

– Utwory są osadzone w realiach historycznych i lokalnych, miejscem akcji poszczególnych ballad jest np. jezioro Świteź, Tura, Płużyny.

– W balladach występują siły nadprzyrodzone, które ingerują w świat ludzki wydając kary, wymuszając odpowiedzialność za czyny czy wprowadzając porządek i ład moralny.

– W balladach przy tworzeniu szczególnego i tajemniczego nastroju Mickiewicz posłużył się opisem pejzażu, który jest pełen dzikości, tajemniczości, nierzadko osnuty światłem księżyca.

– Ballady były polemiką z oświeceniową wizja świata, w której panował rozsądek i brak było miejsca na zjawiska nadprzyrodzone.

Interpretacja wybranych utworów

Pierwiosnek

W wierszu trzecioosobowy narrator mówi nam o pojawieniu się pierwszego, wiosennego kwiatka czyli pierwiosnka. Kolejne strofy są dialogiem między narratorem i kwiatkiem. Pierwiosnek jest zapowiedzią wiosny, budzenia się na nowo życia. Mickiewicz opisuje pejzaż, w którym jeszcze widać znikające oznaki zimy. Choć pierwiosnek wydaje się banalny i nie tak piękny jak inne kwiaty, to właśnie on jest symbolem młodzieńczości i rozwijającego się piękna. Jednocześnie pierwiosnek jest też symbolem nowej poezji romantycznej, która jest nowa i świeża, pozbawiona wzniosłych tonów, ceniona w niej jest prostota i naturalność . „Pierwiosnek” wskazuje również na kolejną cechę ballad Mickiewicza, jaką jest przewijający motyw kobiecy.

Romantyczność

Ballada ta stanowi dialog z odchodzącą epoką Oświecenia.  Utwór opowiada o tęsknocie Karusi za ukochanym Jasieńkiem, który zmarł. Motto z Szeksipira mówiące o oczach duszy jest motywem przewodnim tego utworu. Główną bohaterką utworu jest Karusia, która widzi swojego zmarłego ukochanego. Podmiot liryczny w pierwszych dwóch zwrotkach mówi o otoczeniu i zachowaniu dziewczyny. Karusia jest zrozpaczona, raz płacze, raz się zaśmieje, wydaje jej się, że coś widzi ale ciągle nie jest pewna co to jest. W trzeciej strofie wypowiada się dziewczyna, próbując nawiązać dialog ze zjawą, która okazuje się jej Jasieńkiem. Początkowo dziewczyna jest wystraszona, potem jednak chce go utulić i prosi go o to, by ją ucałował i położył dłonie na jej łonie. Dziewczyna opowiada o złych ludziach, którzy z niej szydzą i uważają jej widzenia Jasieńka za szalone. Jednak kiedy nastaje ranek, Jasiek znika a zrozpaczona Karusia zostaje sama na świecie. Zbiera się wokół niej tłum, którzy uważają ją za obłąkaną i nie widzą żadnych zjaw. Jeden mężczyzna mówi, że on nic nie widzi przez swoje oko i szkiełku, co dla niego jest równoznaczne z tym, że nic nie ma. Dziewczyna jednak odpowiada mu, że od szkiełka i oka uczucia i wiara jest silniejsza. Zwraca się do mężczyzny, że to ona pozna prawdę i cudy i radzi mu, by skupił się bardziej na uczuciach, bo to one górują nad poznaniem umysłu.

 Świtezianka

Utwór opowiada o ukochanych, którzy mają schadzki każdego wieczora. Młody mężczyzna jest strzelcem, natomiast o dziewczynie niewiele wiadomo. Kochankowie spotykają się na brzegu jeziora Świteź. Podczas spotkań mężczyzna zapewnia o swoim dozgonnym uczuciu i chce, by dziewczyna wyszła za niego i z nim zamieszkała.  Jak się później okazuje, dziewczyna jest nimfą wodną i poddaje ukochanego próbie. Ten jednak jej nie spełnia, ulegając ukochanej pod postacią nimfy i zdradzając dziewczynę. Zrozpaczona nimfa zamienia mężczyznę w modrzew stojący nad brzegiem jeziora, który teraz będzie jęczał z żalu i tęsknoty nad swoim losem. Tak więc młodzieniec odbył zasłużoną karę za swoje czyny, co zgadza się z jednym z postulatów romantyzmu.