Wacław Potocki żył w latach 1625-1696, był on sędzią skarbową, podstarościm bieckim, sędzią grodzkim bieckim, podczaszym krakowskim, twórcą literatury barokowej, satyrykiem i moralistą. „Wojna chocimska” powstała w 1670 roku, wydana została dopiero w 1850 r. pod nazwiskiem Andrzeja Lipskiego. Dopiero Karol Szajnocha dowiódł, że to Potocki jest autorem tego dzieła.
Najważniejsze informacje o utworze
„Wojna chocimska” jest utworem wierszowanym, pisanym trzynastozgłoskowcem. Opowiada o wyprawie chocimskiej, która odbyła się w 1621 roku. Wojsko polskie wraz z Kozakami odparło atak armii tureckiej. Mimo ogromnej przewagi Turków (ich armia liczyła 300 tys. żołnierzy) wobec wojska polskiego, które liczyło 34 tys. i kozackiego o liczebności 30 tys., udało się Polakom odnieść ogromny militarny sukces. Wacław Potocki w tym utworze zawarł elementy charakterystyczne dla epopei, takie jak opis ważnego wydarzenia dla narodu, rozpoczęcie dzieła inwokacją do Boga, pokazanie heroizmu żołnierzy polskich, scen batalistycznych oraz mowy wodzów. Do pełnej realizacji gatunku brakuje elementu nadprzyrodzonego – ingerencji bóstw oraz cudów.
Utwór można uznać więc za opis prawdy historycznej, znanej z dzieł Lucana, Samuela Twardowskiego czy Tassa. Potocki, jako świadek opisywanych wydarzeń, połączył pamiętnikarską narrację, kronikę oraz poemat historyczny. „Wojna chocimska” składa się z przedmowy oraz dziesięciu części, w których opowiedziane są przygotowania do bitwy oraz sama walka. Narrator jest starym ziemianinem, który prowadzi liczne dygresje, przywołuje liczne nazwy miejscowości, nazwiska ludzi.
W dziele obok opisów scen bitewnych pełnych dynamiki, znajdziemy spokojniejsze opisy przyrody oraz relacje z nabożeństw i narad. Autor w utworze zawarł również dydaktyzm dla współczesnej szlachty, pokazując im męstwo i odwagę dawnych bohaterów. Potocki jednocześnie krytykuje szlachtę za zniewieściałość i przypomina mit złotego wieku Polski. Autor przy okazji opisu wielkiego sukcesu polskiej armii, krytykuje stan szlachecki za upadek obyczajów, rujnowanie gospodarki, propagowanie nowych, zgubnych trendów.
Wacław Potocki opisuje wielkiego wodza, hetmana litewskiego Jana Karola Chodkiewicza. Jest on ideałem dowódcy i żołnierza, który zapewnił zwycięstwo w tej wojnie. Innym bohaterem, tym razem zbiorowym, jest zbiorowość szlachecka. Obok pewnych wad, takich jak duma i buta, są oni religijni i waleczni. Antybohaterem utworu jest wojsko tureckie, które autor przedstawia jako nieokrzesaną i bezbożną dzicz. Przy tym propaguje on ideę Polski jako obrońców wiary chrześcijańskiej.
