Józef Czechowicz żył w latach 1903-1939 u tworzył w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Był współzałożycielem grupy poetyckiej „Reflektor” i zaliczany jest do poetów II Awangardy. Członkowie tej grupy sprzeciwiali się ideologii futurystów, optując za liryką katastroficzną i wizjonerską.

Interpretacja wybranych wierszy Józefa Czechowicza

Żal

Wiersz jest utworem powstałym przed II wojną światową, jednak trafnie przedstawia katastroficzną wizję tego konfliktu zbrojnego. Poeta w utworze mówi o rzekach czerwonych od krwi, zagładzie Żydów i bratobójstwach. Jednocześnie zastanawia się, czy ludzie będą w stanie wyjść z traumy wojennej i powrócić do normalnego życia po wojnie. Podmiot liryczny opowiadając o katastroficznych wizjach, jednocześnie wyraża uczucie, że coś utracił bezpowrotnie. Tym czymś jest beztroska i patrzenie z nadzieją w przyszłość. Mówi on o wędrówce i jednocześnie wzywa innych do tego, by inni także z nim szli. Poeta podczas swojej wędrówki obserwuje roztrzaskane okna synagog, płomienie miłości i płacz ludzi. W strofie tej poeta przewiduje nadchodzącą zagładę Żydów i wojnę, która przyniesie wiele rozpaczy zwykłym ludziom. W kolejnych strofach autor kontynuuje apokaliptyczne wizje wojny. Poeta zwraca uwagę, że w czasie wojny człowiek ulega zezwierzęceniu i jest zdolny do czynów, które ciężko było mu sobie wyobrazić w zwykłym życiu. Dla niego wojna jest jednoznaczna z końcem cywilizacji i upadkiem moralnym człowieka. Podmiot liryczny wypowiada się w swoim imieniu, że on także będzie zabijał, walczył o swoje przetrwanie za wszelką cenę i jednocześnie będzie próbował zdusić wyrzuty sumienia. Piąta strofa jest o sytuacji powojennej, kiedy to konflikt się skończy i miasta będą powoli podnosić się z gruzów. Jednocześnie w słowach tych poeta zawiera przestrogę dla innych ludzi i pytanie, czy dopuszczą oni do kolejnej wojny.

Sam

Wiersz ma charakter wizjonerski i przedstawia motywy apokaliptyczne. Z utworu przebujają takie uczucia jak strach, niepewność, brak poczucia bezpieczeństwa. Podmiot liryczny mówi o tym, że na świecie nie ma już spokoju i przeczuwa on nadchodzące zło. W kolejnych wersach przedstawia idylliczny obraz wsi, która pochłonięta jest swoimi sprawami i nie zauważa zbliżającego się niebezpieczeństwa. Jednak poeta zwraca uwagę, że także tam niedługo rozegra się dramat wojny. Poeta w wierszu nadaje rzeczom czerwonego i czarnego kolorytu, które symbolizują krew i pożogę wojenną.